واجبات در وقت احرام سه چیز است:
1011
1013
1015
یعنی انسان در حالی که میخواهد مُحرم شود به احرام عمرۀ تمتع،نیت کند عمرۀ تمتع را،و لازم نیست قصد کند ترک محرماتی را که بر مُحرم پس از احرام،حرام میشود؛بلکه کسی که به قصد عمرۀ تمتع یا حج تمتع لبیکهای واجب را گفت،مُحرم میشود چه قصد بکند احرام را،یا نکند و چه قصد بکند ترک محرمات را،یا نکند.پس کسی که میداند ارتکاب میکند بعضی محرمات را،مثل زیر سایه رفتن در حال سفر،احرام او صحیح است؛ولی احتیاط آن است که قصد کند ترک محرمات را.
مسألۀ 1- آنچه ذکر شد که لازم نیست قصد کند ترک محرمات را،در غیر آن محرماتی است که عمره یا حج را باطل میکند؛مثل اکثر محرمات، و اما آنچه عمره یا حج را باطل میکند،مثل نزدیکی با زن در بعضی از صور که ذکر خواهد شد،پس با قصد ارتکاب آن احرام باطل است،بلکه غیر ممکن است.
مسألۀ 2- عمره و حج و اجزای آنها از عبادات است،و باید با نیت خالص برای طاعت خداوند تعالی به جا آورد.
مسألۀ 3- اگر عمره را به ریا یا غیر آن باطل کند،احتیاط واجب آن است که حج افراد به جا آورد و پس از آن عمرۀ مفرده به جا آورد و در سال دیگر حج را اعاده کند.
مسألۀ 4- اگر حج را به نیت خالص به جا نیاورد و به ریا و غیر آن باطل کند،باید سال دیگر عمره و حج را اعاده کند.
مسألۀ 5- اگر بعضی از ارکان عمره یا حج را به نیت خالص نیاورد و به ریا و غیر آن باطل کند و نتواند آن را جبران کند،پس در عمره حکم بطلان عمره را دارد و در حج حکم بطلان حج را؛ولی اگر محل جبران باقی است و جبران کرد،عملش صحیح میشود،گرچه معصیتکار است.
مسألۀ 6- اگر به واسطۀ ندانستن مسأله یا جهت دیگر به جای نیت عمرۀ تمتع،حج تمتع را قصد کند،پس اگر در نظرش آن است که همین عمل را که همه به جا میآورند او هم به جا آورد و گمان کرده جزء اول از دو جزء حج،اسمش حج تمتع است،ظاهراً عمل او صحیح است و عمرۀ تمتع است،و بهتر آن است که نیت را تجدید کند.
مسألۀ 7- اگر به واسطۀ ندانستن مسأله یا جهت دیگر گمان کند که حج تمتع بر عمرۀ تمتع مقدم است و نیت حج تمتع کند به عزم اینکه پس از احرام برود به عرفات و مشعر و حج به جا آورد و عمره را پس از آن به جا آورد،احرام او باطل است و باید در میقات تجدید احرام کند؛و اگر از میقات گذشته است،باید در صورت امکان برگردد به میقات و مُحرم شود،و الّا از همان جا مُحرم شود،و اگر وارد حرم شده و ملتفت شد،باید در صورت امکان از حرم خارج شود و مُحرم شود،و الّا در همان جا مُحرم شود.
یعنی لبیک گفتن و صورت آن بنا بر اصَح آن است که بگوید: «لَبَّیْکَ اللّهُمَّ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ لا شَریکَ لَکَ لَبَّیْکَ».
و به این مقدار اگر اکتفا کند،مُحرم شده و احرامش صحیح است،و احتیاط مستحب آن است که پس از آنکه چهار «لبیک»را به صورتی که گفته شده گفت، بگوید: «اِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ الْمُلْکَ،لا شَریکَ لَکَ لَبَّیْک».
و اگر بخواهد احتیاط بیشتر بکند پس از گفتن آنچه ذکر شد،بگوید: «لَبَّیْکَ اللّهُمَّ لَبَّیْکَ لَبَّیْکَ انَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ الْمُلْکَ،لا شَریْکَ لَکَ لَبَّیْکَ».
و مستحب است بعد از آن بگوید: «لَبَّیْکَ ذَا الْمَعارِجِ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ داعِیاً الی دارِ السَّلامِ لَبَّیْکَ،لَبَّیکَ غَفّارَ الذُّنُوبِ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ اهْلَ التَّلْبِیَةِ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ ذَا الْجَلالِ وَ الْاِکْرامِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ تُبْدِءُ وَ الْمَعادُ الَیْکَ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ تَسْتَغْنِی وَ یُفْتَقَرُ الَیْکَ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً الَیْکَ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ الهَ الْحَقِّ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ ذَا النَّعْماءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَمیٖلِ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ کَشّافَ الْکُرَبِ الْعِظامِ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدَیْکَ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ یا کَریِمُ لَبَّیْکَ».
و این جملات را نیز بگوید خوب است: «لَبَّیْکَ اتَقَرَّبُ الَیْکَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ بِحَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ وَ هذِهِ عُمْرَةُ مُتْعَةٍ الَی الْحَجِّ لَبَّیْکَ،لَبَّیْکَ اهْلَ التَّلْبِیَةِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ تَلْبِیَةً تَمامُها وَ بَلاغُها عَلَیْکَ».
و در اینجا مسائلی است:
مسألۀ 1- واجب است صحیح گفتن قدر واجب از لبیک را که گذشت، همان طور که صحیح گفتن تکبیرة الاحرام در نماز واجب است.
مسألۀ 2- اگر تلبیه را به قدر واجب که ذکر شد،نداند باید آن را یاد بگیرد یا کسی او را در وقت گفتن تلقین کند؛یعنی کلمه کلمه،آن شخص بگوید و شخصی که میخواهد احرام ببندد،دنبال او به طور صحیح بگوید.
مسألۀ 3- اگر نتواند یاد بگیرد،یا وقت یاد گرفتن نباشد و با تلقین هم نتواند بگوید،احتیاط آن است که به هر نحو که میتواند بگوید و ترجمهاش را هم بگوید،و بهتر آن است که علاوه بر آن نایب هم بگیرد.
مسألۀ 4- اگر لبیک گفتن را فراموش کرد،یا به واسطۀ ندانستن حکم نگفت،واجب است برگردد به میقات در صورت امکان،و احرام ببندد و لبیک بگوید،و اگر نتواند برگردد همان جا بگوید،اگر داخل حرم نشده است؛و اگر داخل حرم شده،واجب است برگردد به خارج حرم و احرام ببندد و لبیک بگوید،و اگر ممکن نیست همان جا مُحرم شود و لبیک بگوید،و اگر بعد از گذشتن وقتِ جبران یادش آمد،بعید نیست صحت عمل.
مسألۀ 5- اگر کسی لبیک واجب را نگفت،چه به واسطۀ عذری و چه بدون عذر،چیزهایی که بر مُحرم حرام است بر او حرام نمیشود،و اگر آنچه در احرام موجب کفاره میشود به جا آورد،کفاره ندارد،و همچنین اگر لبیک را به ریا باطل کند.
مسألۀ 6- اگر بعد از گفتن لبیک واجب در میقات فراموش کند که نیت عمرۀ تمتع کرده یا نیت حج تمتع،بنا بگذارد که نیت عمرۀ تمتع کرده،و عمرۀ او صحیح است،و همچنین اگر بعد از لبیک گفتن در روز هشتم که باید برای حج تمتع بگوید فراموش کرد که لبیک را برای حج گفت یا برای عمره،بنا بگذارد که برای حج تمتع گفته،و حج او صحیح است و احتیاط مستحب در تجدید تلبیه است.
مسألۀ 7- جایز نیست لبیک واجب را از میقات تأخیر بیندازد،و اگر تأخیر انداخت باید به دستوری که در مسألۀ (10)که بعد از بیان مواقیت ذکر شد،عمل کند.
مسألۀ 8- واجب در لبیک بیش از یک مرتبه نیست؛ولی مستحب است تکرار آن و زیاد گفتن آن هر چه میتواند،و برای هفتاد مرتبه گفتن ثواب زیادی ذکر شده است،و لازم نیست آنچه را در حال احرام بستن گفته است تکرار کند،بلکه کافی است بگوید «لَبَّیْکَ اللّهُمَّ لَبَّیْکَ» یا تکرار کند «لَبَّیْکَ» را فقط.
مسألۀ 9- احتیاط واجب آن است که کسی که برای عمرۀ تمتع مُحرم شد در وقتی که خانههای مکه پیدا میشود لبیک را ترک کند و دیگر لبیک نگوید،و مراد از خانههای مکه خانههایی است که در زمانی که عمره به جا میآورد جزء مکه باشد هر چند مکه بزرگ شود،و احتیاط واجب برای کسی که احرام حج بسته آن است که لبیک را تا ظهر روز عرفه بیشتر نگوید.
که یکی «لنگ» است و دیگری «ردا» که باید آن را به دوش بیندازند.
و در اینجا مسائلی است:
مسألۀ 1- احتیاط واجب آن است که این دو جامه را قبل از نیت احرام و لبیک گفتن بپوشد،و اگر بعد از لبیک پوشید احتیاط آن است که لبیک را دوباره بگوید.
مسألۀ 2- لازم نیست که لنگ،ناف و زانو را بپوشاند،و کفایت میکند که به نحو متعارف باشد؛ولی مستحب است که ناف و زانو را بپوشاند.
مسألۀ 3- در پوشیدن دو جامۀ احرام ترتیب خاصی معتبر نیست، بلکه به هر ترتیبی بپوشد مانع ندارد،فقط باید یکی را لنگ قرار دهد به هر کیفیتی که میخواهد،و یکی را ردا قرار دهد به هر کیفیتی که میخواهد،و احتیاط مستحب آن است که ردا شانهها را بپوشاند.
مسألۀ 4- احتیاط واجب آن است که در حال اختیار اکتفا نکند به یک جامۀ بلند که مقداری از آن را لنگ کند و مقداری را ردا قرار دهد،بلکه باید دو جامۀ جدا باشند.
مسألۀ 5- در پوشیدن جامۀ احرام احتیاط واجب آن است که نیت کند و قصد امر الهی و اطاعت او کند،و احتیاط مستحب آن است که در کندن جامۀ دوخته هم نیت و قصد اطاعت کند.
مسألۀ 6- شرط است در این دو جامه که نماز در آنها صحیح باشد، پس کفایت نمیکند جامۀ حریر و غیر مأکول و جامهای که نجس باشد به نجاستی که در نماز عفو از آن نشده باشد.
مسألۀ 7- لازم است جامهای را که لنگ قرار میدهد نازک نباشد به طوری که بدن نما باشد،و احتیاط مستحب آن است که ردا هم بدننما نباشد.
مسألۀ 8- احتیاط واجب آن است که لباس احرام زن حریر خالص نباشد،بلکه احتیاط آن است که تا آخر احرام حریر نپوشد.
مسألۀ 9- دو جامهای که ذکر شد که باید مُحرم بپوشد مخصوص به مرد است؛ولی زن میتواند در لباس خودش به هر نحو هست مُحرم شود،چه دوخته باشد یا نباشد،ولی حریر محض نباشد،چنانچه گذشت.
مسألۀ 10- احتیاط واجب آن است که هر وقت در بین اعمال یا غیر آن در احوال احرام این دو جامه نجس شود تطهیر یا تبدیل نماید،و احوط مبادرت به تطهیر بدن است در حال احرام،اگر نجس شود.
مسألۀ 11- اگر تطهیر نکند جامۀ احرام یا بدن را،کفاره ندارد.
مسألۀ 12- احتیاط آن است که جامۀ احرام از پوست نباشد،لکن ظاهراً اگر به آن جامه گفته شود مانع ندارد.
مسألۀ 13- لازم نیست که جامۀ احرام منسوج و بافتنی باشد،بلکه اگر مثل «نمد»مالیده باشد و جامه به آن گفته شود مانع ندارد.
مسألۀ 14- افضل آن است که مُحرم اگر جامۀ احرام را عوض کرده وقتی که وارد مکه میشود برای طواف همان جامهای را که در آن مُحرم شده است بپوشد،بلکه موافق احتیاط استحبابی است.
مسألۀ 15- اگر مُحرم اضطرار پیدا کند به پوشیدن قبا یا پیراهن برای سردی هوا یا غیر آن میتواند قبا و پیراهن بپوشد،لکن باید قبا را پایین و بالا کند و به دوش بیندازد و دست از آستین آن بیرون نیاورد،و احوط آن است که پشت و رو نیز بکند،و پیراهن را نیز باید به دوش بیندازد و نپوشد،و اگر اضطرار رفع نمیشود مگر به پوشیدن قبا و پیراهن،میتواند بپوشد.
مسألۀ 16- لازم نیست جامۀ احرام را همیشه در بر داشته باشد،بلکه جایز است آنها را عوض کند و برای شستن بیرون بیاورد و برای حمام رفتن آنها را بکند،بلکه جایز است برای حاجت هر دو را بیرون بیاورد و لخت شود.
مسألۀ 17- شخص مُحرم میتواند از دو جامۀ احرام بیشتر بپوشد؛ مثل دو سه ردا و دو سه لنگ برای حفظ از سرما یا غرض دیگر.
مسألۀ 18- اگر لباس احرام را عمداً نپوشد یا لباس دوخته در حالی که میخواهد مُحرم شود بپوشد،معصیت کرده است؛ولی به احرام او ضرر نمیرساند و احرامش صحیح است،و اگر از روی عذر باشد معصیت هم نکرده و احرامش صحیح است.
مسألۀ 19- گره زدن لباس احرام اشکال ندارد؛ولی احتیاط واجب آن است که آن را که لنگ قرار داده به گردن گره نزند،و اگر از روی جهل یا نسیان گره زد،احتیاط آن است که فوراً باز کند؛ولی به احرامش ضرر نمیرساند و چیزی هم بر او نیست،و سنگ در جامۀ احرام گذاشتن و با نخ بستن نیز جایز است.
مسألۀ 20- شرط نیست در احرام بستن پاک بودن از حدث اصغر و اکبر،پس جایز است در حال جنابت و حیض و نفاس مُحرم شود،بلکه غسل احرام برای حائض و نفساء مستحب است.
مسألۀ 21- اگر پیراهن بپوشد بعد از آنکه مُحرم شد،لازم است که پیراهن را شکاف دهد و از پایین بیرون آورد؛ولی اگر در پیراهن مُحرم شود،لازم نیست شکاف دهد و از پایین بیرون آورد،و همین قدر لازم است آن را بکند و لباس احرام بپوشد،و در هر دو صورت احرامش صحیح است.
مسألۀ 22- اگر فراموش کند احرام را و به خاطرش نیاید مگر بعد از اتمام همۀ واجبات و نتواند جبران کند،احتیاط در بطلان عمرۀ او است، اگر چه صحت آن به نظر بعید نیست؛ولی اگر اعمال حج را هم تمام کرد و یادش آمد،عملش صحیح است.