و در آن چند مسأله است:
مسألۀ 1- بعد از آنکه از وقوف به عرفات در مغرب شب دهم فراغت حاصل شد،باید کوچ کند به مشعر الحرام که محل معروفی است و حدود معینی دارد.
مسألۀ 2- احتیاط واجب آن است که شب دهم را تا طلوع صبح در مشعر الحرام به سر ببرد،و نیت کند اطاعت خدا را در این به سر بردن شب.
مسألۀ 3- چون صبح طلوع کرد،نیت وقوف به مشعر الحرام کند تا طلوع آفتاب،و چون این وقوف،عبادت خداوند است،باید با نیت خالص از ریا و خودنمایی وقوف کند،و الا حج او در صورت ریا کردن با عمد و علم،باطل خواهد شد.
مسألۀ 4- اقوی جواز کوچ کردن،بلکه استحباب آن است کمی قبل از طلوع آفتاب،به نحوی که قبل از طلوع آفتاب از وادی «محسّر»تجاوز نکند و اگر تجاوز کرد گناهکار است ولی کفاره بر او نیست،و احتیاط آن است که وقتی حرکت کند که قبل از طلوع آفتاب وارد وادی محسّر نشود.
مسألۀ 5- واجب است از طلوع صبح تا کمی قبل از طلوع آفتاب (به طوری که در مسأله پیش گفته شد)در مشعر بمانند،لکن تمام آن رکن نیست بلکه رکن،وقوف کمی از بین الطلوعین است،اگر چه به قدر یک دقیقه باشد؛پس اگر کسی وقوف بین الطلوعین را یکسره ترک کند به تفصیلی که میآید،حج او باطل خواهد شد.
مسألۀ 6- جایز است برای کسانی که عذری دارند قدری که شب در مشعر توقف کردند،کوچ کنند به منی مثل زنها و بچهها و بیماران و پیرمردان و اشخاص ضعیف و اشخاصی که برای پرستاری یا راهنمایی آنها لازم است همراه باشند،و احتیاط واجب آن است که پیش از نصف شب حرکت نکنند؛بنا بر این برای این اشخاص وقوف بین الطلوعین لازم نیست،و احتیاط مستحب آن است که اگر توقف مشکل نباشد، تخلف نکنند.
مسألۀ 7- کسی که شب یا بعض آن را در مشعر بوده است،اگر قبل از طلوع صبح عمداً و بدون عذر از مشعر بیرون رود و تا طلوع آفتاب برنگردد،در صورتی که وقوف عرفه از او فوت نشده است،بنا بر مشهور حج او صحیح است،و باید یک گوسفند کفاره بدهد،لکن احتیاط بر خلاف آن است؛یعنی بعد از اتمام حج لازم است در سال دیگر حجش را اعاده کند،و این احتیاط ترک نشود.
مسألۀ 8- کسی که درک نکند وقوف بین الطلوعین را یا وقوف شب را در صورتی که صاحب عذر باشد،اگر مقداری از طلوع آفتاب تا ظهر در مشعر توقف کند،اگر چه کم باشد حج او صحیح است.
مسألۀ 9- از آنچه گذشت معلوم شد که برای وقوف به مشعر سه وقت است:
یکم: شب عید برای کسانی که عذری دارند.
دوم: بین طلوع صبح و طلوع آفتاب.
سوم: از طلوع آفتاب تا ظهر روز دهم که اضطراریِ مشعر است، چنانچه قسم اول نیز اضطراری است.
مسألۀ 10- چون معلوم شد که وقوف به عرفات و مشعر اختیاری و اضطراری دارند و از برای وقوف به مشعر دو قسم اضطراری است،پس به ملاحظه ادراک هر دو موقف یا یکی از آنها در وقت اختیاری یا اضطراری مفرداً و مرکباً و به ملاحظه ترک عمدی یا جهلی یا نسیانی اقسام زیادی دارد که در اینجا آنچه مورد ابتلا ممکن است بشود،ذکر میشود:
اول: آنکه مکلف،درک هر دو موقف کند در وقت اختیاری؛یعنی از ظهر روز عرفه،عرفات را،و بین الطلوعین صبح دهم،مشعر را درک کند، پس اشکالی در صحت حج او نیست.
دوم: آنکه هیچ یک از دو موقف را درک نکند،نه اختیاری آنها را و نه اضطراری را،پس اشکالی نیست در بطلان حج او،و باید به همان احرام حج عمرۀ مفرده که عبارت است از طواف و نماز آن و سعی و تقصیر و طواف نساء و نماز آن به جا آورد و از احرام محلّ شود،و اگر گوسفند همراه داشته باشد احتیاطاً ذبح کند،و باید سال دیگر،حج به جا آورد اگر شرایط استطاعت را دارا باشد،در صورتی که درک نکردن موقف به واسطۀ عذر باشد.
مسألۀ 1- اگر درک نکردن دو موقف که ذکر شد از روی تقصیر بوده حج بر او مستقر میشود،و باید سال دیگر چه شرایط باشد یا نباشد به حج برود.
مسألۀ 2- احتیاط مستحب آن است که این شخص که حج او باطل شد و باید عمره به جا آورد،نیت عدول به عمرۀ مفرده بکند.
سوم: آنکه درک کند اختیاری عرفه را با اضطراری مشعر در روز؛ یعنی اضطراری نهاری مشعر را،پس اگر اختیاری مشعر را عمداً ترک کرده باشد،حج او باطل است و الاّ صحیح است.
چهارم: آنکه درک کرده باشد اختیاری مشعر را با اضطراری عرفه، پس اگر اختیاری عرفه را عمداً ترک کرده حج او باطل است،و الا صحیح است.
پنجم: آنکه درک کرده باشد اختیاری عرفه را با اضطراری شب مشعر؛یعنی قبل از طلوع صبح،پس اگر اختیاری مشعر را با عذر ترک کرده است چنانچه گفته شد،حج او صحیح است،و الا باطل است بنا بر احتیاط واجب.
ششم: آنکه درک کرده باشد اضطراری لیلی مشعر و اضطراری عرفه را،پس اگر صاحب عذر باشد و اختیاری عرفه را عمداً ترک نکرده باشد ظاهراً حج او صحیح است؛و غیر صاحب عذر اگر اختیاری یکی را عمداً ترک کرده باشد،حجش باطل است بنا بر اقوی در یکی؛و بنا بر احتیاط در دیگری که اختیاری مشعر باشد.و اگر بغیر عمد باشد احتیاط واجب در بطلان است.
هفتم: آنکه درک کرده باشد اضطراری عرفه و اضطراری یومی مشعر را،پس اگر ترک یکی از دو اختیاری را عمداً کرده باشد،حج او باطل و الّا صحت بعید نیست گرچه احتیاط،اعاده است در سال بعد با حاصل بودن شرایط وجوب.
هشتم: آنکه درک کند اختیاری عرفه را فقط،احتیاط واجب در این صورت اتمام و اعاده است اگر اختیاری مشعر را عمداً ترک نکرده باشد، و الّا حج او باطل است.
نهم: آنکه درک کند اضطراری عرفه را فقط،در این صورت حج او باطل است.
دهم: آنکه درک کند اختیاری مشعر را،در این صورت حج او صحیح است اگر وقوف عرفه را عمداً ترک نکرده باشد،و الّا حج او باطل است.
یازدهم: آنکه درک کند اضطراری روز مشعر را فقط،در این صورت حج او باطل است.
دوازدهم: آنکه درک کند اضطراری لیلی مشعر را فقط،در این صورت اگر وقوف عرفات را عمداً ترک نکرده باشد و از صاحبان عذر باشد، ظاهراً حج او صحیح است،و الّا باطل است.