واجبات احرام سه چیز است:
1. پوشیدن لباس احرام (بنا بر مشهور)؛
2. نیت احرام؛
3. تلبیه یا لبیک گفتن.
1903
1904
۱۷۲ . سیر اجمالى احرام بستن: کسى که مىخواهد محرم شود، باید پس از بیرون آوردن لباسهاى عادى، لباس مناسب احرام بپوشد و «نیّت احرام» نماید و براى محرم شدن «لبّیک» بگوید؛ پس از لبّیک گفتن، شخص محرم شده و محرّمات احرام بر او حرام مىگردد و بنابر احتیاط اکید استحبابی قبل از پوشیدن لباس، برای احرام غسل کند و لباس احرام پوشیده، پس از نماز، نیت احرام نماید.
۱۷۳ . شرطیت ختان در احرام: در صحت احرام بنابر احتیاط ختنه بودن شرط است، بنابراین چنانچه بدون ختنه احرام ببندد، بنابر احتیاط نسبت به صحت احرامش مطابق احتیاط عمل کند. البته در صحت احرام زن یا پسر نابالغ ختنه شرط نیست.
غسل احرام
۱۷۴ . غسل احرام: یکی از آداب استحبابی احرام غسل است و بنا بر احتیاط مؤکَّد مستحب، کسى که مىخواهد محرم شود، براى احرام غسل نماید؛ و در این حکم فرقى بین مرد و زن، حائض و غیر او نیست.
۱۷۵ . مکان غسل احرام: بهتر است غسل احرام در میقات انجام شود ولى انجام آن قبل از میقات نیز -به ویژه با ترس نیافتن آب در میقات- صحیح است؛ و در صورت تقدیم، اگر در میقات آب یافت شد، اعاده مستحب است.
۱۷۶ . مبطلات غسل احرام: چهار چیز غسل احرام را باطل میکند:
1. پوشیدن پیراهن و به سر بستن دستمال و روسری و مقنعه برای مردان و زدن نقاب برای بانوان؛
2. خوردن غذای معطر؛
3. خوابیدن قبل از تلبیه در مورد کسی که در میقات یا نزدیک آن غسل کرده؛
4. فاصله افتادن به مقدار یک روز بین غسل و لبیک گفتن.
غسل اول شب، برای محرم شدن تا قبل از طلوع فجر کفایت میکند. همچنین غسل پس از طلوع فجر (بلکه حوالی آن) برای احرام در آن روز کافی است.
سایر مبطلات وضو و غسل، غسل احرام را باطل نمىکند و خوابیدن پس از لبّیک گفتن، اشکال ندارد.
۱۷۷ . آداب غسل احرام: مستحب است هنگام غسل احرام این دعا را بخواند: «بِسْمِ اللّهِ و بِاللّهِ، اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ لِي نُوراً وَ طَهُوراً وَ حِرْزاً وَ أمْناً مِنْ كُلِّ خَوْفٍ، وَ شِفآءً مِنْ كُلِّ دآءٍ وَ سُقْمٍ، اَللّهُمَّ طَهِّرْنِي وَ طَهِّرْ قَلْبِي وَ اشْرَحْ لِي صَدْري، و أَجْرِ عَلى لِسانِي مَحَبَّتَكَ وَ مِدْحَتَكَ وَ الثَّنآءَ عَلَيْكَ؛ فَاِنَّهُ لاقُوَّةَ لِي إِلّا بِكَ؛ وَ قَدْ عَلِمْتُ أنَّ قِوامَ دِينِي التَّسْلِيمُ لَكَ، وَ الاتِّباعُ لِسُنَّةِ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ.».
۱۷۸ . احرام بدون رعایت شرایط لباس: پوشیدن لباس احرام، شرط صحت احرام نیست؛ هرچند بنا بر مشهور پوشیدن آن هنگام لبّیک گفتن واجب است و در هر حال اگر لباسى را که پوشیده شرایط لباس احرام را نداشته باشد، به احرام ضررى نمىرساند.
۱۷۹ . در آوردن لباس قبل از میقات: لازم نیست درآوردن لباسهای معمولی و پوشیدن لباسهای احرام در میقات، هنگام احرام بستن باشد؛ بلکه میتواند قبل از آن لباس احرام را بپوشد.
۱۸۰ . لباس احرام مردان: لباس احرام برای مردان دو جامه است که یکى را مانند «لنگ» به کمر مىبندند، و دیگرى «ردا» است که آن را بر شانه مىاندازند.
۱۸۱ . اکتفا به یک جامه در احرام: در حال اختیار نباید به یک جامۀ بلند که مقدارى از آن را لنگ و مقدارى را ردا قرار دهد، اکتفا کند؛ بلکه باید از دو جامۀ جدا استفاده کند.
۱۸۲ . لباس احرام بانوان: این دو جامه مخصوص مردان است، و بانوان براى احرام لباس مخصوص ندارند، و مىتوانند در لباسهاى معمولى خود -اگر شرایط مذکور در مسألۀ بعد را داشته باشد- محرم شوند.
۱۸۳ . شرایط لباس احرام: لباسى که محرم در حال احرام مىپوشد -مرد باشد یا زن- نباید از ابریشم خالص باشد، و واجب است شرایط لباس نمازگزار را داشته باشد؛ پس باید پاک و حلال باشد و از اجزای مردار یا حیوانی که خوردن گوشت آن حرام است نباشد.
۱۸۴ . آداب لباس احرام و پوشیدن آن: مستحب است لباس احرام سفید و پاکیزه و از جنس پنبه باشد و مکروه است در جامه سیاه یا راهراه یا جامۀ چرکین احرام ببندد.
و مستحب است هنگام پوشیدن جامۀ احرام، بگوید: «الْحَمْدُلِلّهِ الَّذِي رَزَقَنِي ما أُوارِي بِهِ عَوْرَتِي، وَ أُؤَدّی فِيهِ فَرْضِي، وَ أعْبُدُ فِيهِ رَبِّي، وَ أَنتَهِي فِيهِ الى ما أَمَرَنِي، الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي قَصَدْتُهُ فَبَلَّغَنِي، وَ أَرَدْتُهُ فَأعانَنِي وَ قَبِلَنِي وَ لَمْ يَقْطَعْ بِي، وَ وَجْهَهُ أرَدْتُ فَسَلَّمَنِي، فَهُوَ حِصْنِي وَ كَهْفِي وَ حِرْزي، وَ ظَهْرِي وَ مَلاذِي، وَ رَجآئِي وَ مَنْجايَ وَ ذُخْرِي، وَ عُدَّتِي فِي شِدَّتِي وَ رَخآئِي.».
۱۸۵ . قصد قربت در پوشیدن لباس احرام: براى بیرون آوردن لباسهاى معمولى و پوشیدن لباسهاى احرام، نیّت احرام و همچنین قصد قربت لازم نیست؛ هرچند احتیاط مستحب آن است که نیت کند و قصد امر الهى و اطاعت او را داشته باشد.
۱۸۶ . ویژگیهای لنگ و ردا: لازم است جامهاى را که لنگ قرار مىدهد همچنین بنابر احتیاط ردا، نازک و بدننما نباشد.
۱۸۷ . تطهیر لباس و بدن محرم: هرگاه لباس یا بدن محرم نجس شود باید بدون تأخیر، آن را تطهیر نماید یا لباس را عوض کند؛ ولى اگر این کار را نکند، کفّاره ندارد.
۱۸۸ . نجاست بخشیده شده در لباس احرام: در مواردى که نجس بودن لباس نمازگزار اشکال ندارد، نجس بودن لباس احرام نیز اشکال ندارد.
۱۸۹ . احرام در لباس غصبی: کسی که عمداً در لباس غصبی -مانند لباسی که خمس آن پرداخت نشده- محرم شود، هرچند گناه کرده اما احرامش صحیح است. البته احتیاط مؤکَّد مستحب آن است که به آن احرام اکتفا نکند.
۱۹۰ . احرام در جامۀ پوستی: بنابر احتیاط مستحب نباید جامۀ احرام از پوست باشد؛ لکن ظاهراً اگر به آن جامه گفته شود مانعی ندارد.
۱۹۱ . احرام در لباس نمدی: لازم نیست که جامۀ احرام منسوج و بافتنى باشد؛ بلکه اگر مثل «نمد» مالیده باشد و جامه به آن گفته شود مانعی ندارد.
۱۹۲ . طهارت از حدث در حال احرام: در حال احرام بستن، پاک بودن از حدث اصغر یا حدث اکبر شرط نیست؛ پس احرام در حال جنابت و حیض و نفاس، یا با بدن و لباس نجس نیز صحیح است.
۱۹۳ . اندازۀ لنگ و ردا: لنگ و ردا اندازۀ خاصی ندارد و تنها باید به نحو متعارف باشد؛ یعنی به حدی که به آن لنگ و ردا بگویند و لازم نیست که لنگ، ناف و زانوها را بپوشاند؛ گرچه مستحب است.
۱۹۴ . کیفیت پوشیدن جامه احرام: در پوشیدن دو جامه احرام ترتیب و کیفیت خاصی معتبر نیست بلکه به هر شکلی بپوشد مانع ندارد، فقط باید یکی را لنگ و دیگری را ردا قرار دهد، به هر کیفیتی که میخواهد، و احتیاط مستحب آن است که ردا شانهها را بپوشاند.
۱۹۵ . تعویض جامه احرام: اگر مُحرم جامۀ احرام را عوض کرده، افضل بلکه موافق احتیاط استحبابى آن است که هنگام ورود به مکه، براى طواف، همان جامهاى را که در آن مُحرم شده بپوشد.
۱۹۶ . درآوردن جامۀ احرام بعد از احرام بستن: لازم نیست جامۀ احرام را همیشه پوشیده باشد؛ بلکه مىتواند آن را براى حاجت و غیر حاجت کنار بگذارد.
۱۹۷ . پوشیدن بیش از دو جامه احرام: شخص محرم میتواند بیشتر از دو جامه احرام بپوشد؛ مثلاً دو ردا بپوشد. بلکه میتواند برای غرضی مثل حفظ از سرما از پتو استفاده نماید، و دوخته بودن پتو مانع ندارد. ولی باید شرایط لباس احرام را داشته باشد.
۱۹۸ . اضطرار محرم به پوشیدن لباس دوخته: اگر مُحرم به جهت سردى هوا یا غیر آن، ناچار شود از قبا یا پیراهن استفاده کند، مىتواند قبا و پیراهن را به دوش اندازد، لکن نباید آنها را بپوشد؛ بلکه باید قبا را پایین و بالا کند و دست از آستین آن بیرون نیاورد، و احوط آن است که پشت و رو نیز بکند و اگر اضطرار رفع نمىشود مگر به پوشیدن قبا و پیراهن، مىتواند بپوشد ولی باید کفاره بدهد.
۱۹۹ . چگونگی کندن لباس دوخته در حال احرام: اگر کسی پس از احرام پیراهن بپوشد -خواه عالم به حرمت آن باشد یا جاهل- لازم است که پیراهن را از پایین در آورد، و اگر بدون شکافتن پیراهن نتواند آن را از پایین بیرون بیاورد لازم است آن را بشکافد؛ و همچنین اگر در پیراهن مُحرم شده باشد، باید آن را از پایین بیرون آورد و اگر لازم باشد، آن را بشکافد. مگر اینکه از روی جهل به مسأله باشد که در این صورت درآوردن پیراهن بهطور معمول کفایت میکند.
نماز احرام
۲۰۰ . چگونگی نماز احرام: مستحب بلکه مطابق احتیاط استحبابی مؤکَّد است که نیت احرام بعد از نماز واجب یا مستحب -مانند نماز تحیّت مسجد- باشد، و بهتر است بعد از نمازهای یومیه -خواه نماز ادا باشد و خواه نماز قضا- محرم شود و بهترین حالت، آن است که احرام بعد از نماز ظهر باشد. و اگر نمىتواند، پس از یک یا دو نماز مستحبی، و بهتر از این آن است که پس از سه نماز دو رکعتى محرم شود.
۲۰۱ . مکان نماز احرام برای عازم از مدینه: کسى که از مدینه به مکّه مىرود و در مسجد شجره محرم مىشود، نماز احرام را در مسجد شجره بجا مىآورد.
۲۰۲ . نماز احرام برای حائض یا نفسا: حرام است زن در حال حیض و نفاس نماز احرام بخواند؛ همچنانکه برای احرام بستن نباید در مسجد توقف نماید.
۲۰۳ . آداب نماز احرام: بهتر است در رکعت اول نماز احرام پس از حمد، سورۀ «توحید» و در رکعت دوم سورۀ «کافرون» را بخواند و بعد از نماز، حمد وثنای الهى بجا آورد و صلوات بر پیامبر و آل او بفرستد و بگوید: «اللّهُمَّ إنّي أسْأَلُكَ أنْ تَجْعَلَنِي مِمَّنِ اسْتَجابَ لَكَ، وَ آمَنَ بِوَعْدِكَ، وَ اتَّبَعَ أَمْرَكَ فَاِنّي عَبْدُكَ وَ فِي قَبْضَتِكَ، لا أُوقَی الّا ما وَقَيْتَ، وَ لا آخُذُ الّا ما اَعْطَيْتَ؛ وَ قَدْ ذَكَرْتَ الْحَجَّ، فَأَسْأَلُكَ أَنْ تَعْزِمَ لِي عَلَيْهِ، عَلى كِتابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ الِهِ وَ تُقَوِّيَنِي عَلى ما ضَعُفْتُ عَنْهُ، وَ تُسَلِّمَ لِي مَناسِكِي، فِي يُسْرٍ مِنْكَ وَ عافِيَةٍ، وَ اجْعَلْنِي مِنْ وَفْدِكَ الَّذِي رَضِيتَ وَ ارْتَضَيْتَ وَ سَمَّيْتَ وَ كَتَبْتَ. اَللّهُمَّ إِنِّي خَرَجْتُ مِنْ شُقَّةٍ بَعِيدَةٍ وَ أَنْفَقْتُ مالِى ابْتِغاءَ مَرْضاتِكَ، اَللّهُمَّ فَتَمِّمْ لِي حَجِّي وَ عُمْرَتِي، اَللّهُمَّ إِنِّي أُرِيدُ التَمَتُّعَ بِالْعُمْرَةِ إلَى الْحَجِّ عَلى كِتابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ، فَإِنْ عَرَضَ لِي عارِضٌ يَحْبِسُنِي، فَحِلِّي حَيْثُ حَبَسْتَنِي لِقَدَرِكَ الَّذِي قَدَّرْتَ عَلَيَّ. اَللّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ حِجَّةً فَعُمْرَةً؛ أَحْرَمَ لَكَ شَعْري وَ بَشَرِي وَ لَحْمِي وَ دَمِي وَ عِظامِي وَ مُخِّي وَ عَصَبِي مِنَ النِّساءِ وَ الثِّيابِ وَ الطِّيبِ؛ أَبْتَغِي بِذلِكَ وَجْهَكَ وَ الدّارَ الْآخِرَةَ.»
۲۰۴ . امور معتبر در نیت احرام: در نیّت احرام چند امر معتبر است:
الف) تعیین در نیت: یعنی خصوصیات عمره یا حجی را که براى آن احرام مىبندد مشخص کند، هرچند به نحو اجمال؛ مثلاً اگر هم حج نذر بر او واجب است هم حجةالإسلام، با نیت، نوع آنرا معین کند، و اگر به نیابت از دیگری بجا میآورد، قصد نیابت و تعیین منوبٌ عنه لازم است.
ب) قصد قربت: یعنى با نیّت خالص براى خداوند متعال احرام ببندد.
ج) انشای احرام: نیّت احرام عمره یا حج را انشا کند؛ یعنى بگوید یا از قلب خود بگذراند که میخواهم مناسک عمره یا حج را بجاآورم (و داشتن انگیزه و نیّت ارتکازى کافى نیست).
در نیت احرام عمرۀ تمتع -علاوه بر موارد مذکور- لازم است قصد کند عمرۀ تمتع را به عنوان بخشی از مجموعۀ عمره و حج بجا میآورد.
۲۰۵ . قصد پرهیز از محرّمات و حرام کردن آن در هنگام احرام بستن: در نیّت احرام، قصد حرام کردن محرّمات احرام بر خود و قصد پرهیز از آنها لازم نیست؛ بلکه تصمیم بر ارتکاب محرّمات احرام در اثنای احرام، ضررى به احرام نمىزند؛ مگر در احرام عمرۀ مفرده که اگر مکلف بداند یا احتمال بدهد که نزدیکی با زن قبل از اتمام سعی عمره را باطل میکند و قصد انجام چنین کاری را داشته یا در این کار تردید داشته باشد، احرامش باطل است.
۲۰۶ . به زبان آوردن نیّت: به زبان آوردن نیّت در هیچ کدام از مناسک عمره و حج، لازم نیست. بله در احرام مستحب است نیت را به زبان بیاورد.
۲۰۷ . تلفظ اشتباهی نیت: اگر به جای عمرۀ تمتع، حج تمتع را نام ببرد چنانچه در نظر دارد همین کاری که همۀ مردم بجا میآورند او هم بجا آورد و گمان کرده که اسم جزء اول اعمال، حج تمتع است، عمل او صحیح است؛ همچنین است اگر قصد ادای مطلوب فعلی شارع را داشته و اشتباهاً نام حج تمتع را ببرد؛ و بهتر آن است که نیت را تجدید کند.
۲۰۸ . نیت حجةالإسلام به جای حج مستحبی: کسی که مستطیع نیست یا حج واجب خود را انجام داده و برای حج مستحبی به حج آمده است اگر از روی غفلت و اشتباه، هنگام نیت نام حجةالإسلام را ببرد، احرام او صحیح است.
۲۰۹ . مقدم داشتن حج تمتع بر عمره در نیت: اگر به واسطۀ ندانستن مسأله یا جهت دیگر گمان کند که حج تمتع بر عمرۀ آن مقدم است و نیت حج تمتع کند به این قصد که پس از احرام به عرفات و مشعر برود و حج بجا آورد و عمره را پس از آن بجا آورد، احرام او باطل است.
۲۱۰ . فراموش کردن مناسک نیت شده پس از تلبیه: اگر بعد از گفتن لبیک واجب در میقات فراموش کند که نیت عمرۀ تمتع کرده یا حج تمتع، اگر احتمال بدهد هنگام احرام متوجه وظیفۀ خود بوده، بنا بگذارد که مطابق وظیفۀ خود نیت کرده است.
۲۱۱ . نیّت ارتکازی در مناسک عمره و حج: به جز احرام، در نیت سایر اعمال عمره و حج، بناگذاری قلبی لازم نیست بلکه تنها نیّت ارتکازى کافى است؛ بهطورى که مثلاً اگر در حال طواف از او بپرسند: «چه مىکنى؟» بگوید: «براى خدا طواف مىکنم».
۲۱۲ . ریا در احرام: کسی که در احرام عمره یا حج، ریا کند اصلاً محرم نشده است؛ بنابراین اگر وقتی بفهمد که جبران آن ممکن نباشد، لازم نیست حج افراد یا عمرۀ مفرده بجا آورد.
۲۱۳ . تلبیه و قصد قربت در آن: سومین عمل واجب احرام، لبیک گفتن است که به آن«تلبیه» میگویند و لازم است تلبیه را پس از نیت، براى خداوند متعال بگوید.
۲۱۴ . الفاظ تلبیه واجب: صورت تلبیه واجب چنین است: «لَبَّيْك اللّهُمَّ لَبَّيْك، لَبَّيْك لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْك، إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْك، لا شَرِيكَ لَك».
و گفتن «لَبَّیْک» دیگر در آخر عبارت لازم نیست. هرچند مانعی هم ندارد.
۲۱۵ . مقدار واجب لبّیک: براى محرم شدن تنها یک بار لبّیک گفتن لازم است.
۲۱۶ . صحیح گفتن الفاظ تلبیه: واجب است مقدار واجب از تلبیه را بهطور صحیح بگوید.
۲۱۷ . وقف به حرکت و وصل به سکون در تلبیه و نماز: وقف به حرکت و وصل به سکون در گفتن تلبیه و خواندن نماز اشکال ندارد؛ هرچند خلاف احتیاط استحبابى است.
۲۱۸ . یادگیرى تلبیه: اگر مقدار واجب تلبیه را نمىداند باید یاد بگیرد؛ هرچند به اینکه در صورت امکان، احرام را تا تنگی وقت به تأخیر بیندازد تا آن را یاد بگیرد یا به کمک تلقین دیگرى، آن را به شکل صحیح ادا نماید؛ یعنی آن شخص شمرده بگوید و شخصی که میخواهد احرام ببندد دنبال او بهطور صحیح بگوید.
۲۱۹ . ناتوانی از ادای تلبیۀ صحیح: اگر نتواند تلبیه را یاد بگیرد -هرچند به جهت اینکه وقت برای یادگیری تلبیه تنگ است- و نتواند با تلقین دیگری آن را ادا کند، باید نایب بگیرد و احتیاط مستحب آن است که خود نیز به کاملترین شکلی که میتواند -هرچند با تلقین- تلبیه را بگوید.
۲۲۰ . ورود در احرام با لبّیک گفتن: پیش از گفتن تلبیه محرمات احرام بر محرم حرام نمیشود، و اگر آنچه را که در حال احرام کفاره دارد بجا آورد، کفارهای بر او واجب نمیشود؛ هرچند لباس احرام را پوشیده و نیّت احرام هم کرده باشد.
۲۲۱ . نقش تلبیه در انعقاد احرام: انسان با گفتن تلبیه، داخل احرام میشود و تا از احرام بیرون نیامده، باید از کارهایى که بر محرم حرام است پرهیز کند؛ و همچنین با گفتن تلبیه، تطهیر بدن در صورت نجس شدن آن و تطهیر لباس متنجس یا عوض کردن یا درآوردن آن -درصورتی که پوشیدنش واجب نباشد- بر او لازم است.
۲۲۲ . عبور از میقات بدون ادای تلبیه: کسی که قصد دارد وارد حرم یا مکه شود تا زمانی که لبیک واجب را نگوید نباید از میقات بگذرد، همانگونه که در مسئله 154 گذشت.
۲۲۳ . تلبیه مستحب: مستحب است پس از گفتن تلبیۀ واجب، بگوید: «لَبَّيْكَ ذَا الْمَعارِجِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ داعِيًا إِلى دارِ السَّلامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ غَفّارَ الذُنُوبِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ اهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَا الجَلالِ وَ الْإِكْرامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ الْمَعادُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تَسْتَغْنِي وَ يُفْتَقَرُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ مَرْهُوبًا وَ مَرْغُوبًا إِلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ إِلهَ الْحَقِّ لَبَّيْكَ، لبَّيْكَ ذَا النَّعْماءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الجَمِيلِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ كَشّافَ الْكُرَبِ الْعِظامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ يا كَرِيمُ لَبَّيْكَ»
و خوب است این جملات را نیز بگوید: «لَبَّيْكَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ بِحِجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ مَعاً لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ هَذِهِ عُمْرَةُ مُتْعَةٍ إِلَى الْحَجِّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ أَهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ تَلْبِيَةً تَمَامُهَا وَ بَلَاغُهَا عَلَيْكَ لَبَّيْكَ.»
۲۲۴ . بلند گفتن تلبیه: مستحب است مردان هنگام محرم شدن، تلبیه را بلند بگویند. اما بلند گفتن تلبیه توسط زنان بهطوری که نامحرم بشنود مکروه است؛ بلکه اگر نوعاً محرّک باشد حرام و بنابر احتیاط باطل است.
۲۲۵ . تکرار تلبیه: مستحب است محرم -هرچند حائض یا نفساء باشد- تلبیه را زیاد بگوید و هر چه بتواند تکرار کند و در روایات برای هفتاد مرتبه گفتن تلبیه ثواب زیادی ذکر شده است و لازم نیست همۀ آنچه را در حال احرام بستن گفته است تکرار کند بلکه کافی است بگوید «لبیک اللهم لبیک» یا فقط «لبیک» را تکرار کند.
۲۲۶ . موارد استحباب تکرار تلبیه: تکرار تلبیه در بعضی زمانها بیشتر سفارش شده است.
الف) بعد از هر نمازِ واجب و مستحب؛
ب) وقت سوار شدن و پیاده شدن؛
ج) وقت رسیدن به شخص سواره؛
د) هنگام بالا رفتن از سربالایى و سرازیر شدن از آن؛
ه) وقت برخاستن از خواب و هنگام سحر.
۲۲۷ . محدوده استحباب تکرار تلبیه: استحباب تکرار تلبیه برای کسی که از مواقیت محرم به عمرۀ تمتع شده تا وقتی است که به خانههای مکۀ قدیم (محدودۀ مکه زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)) میرسد و بعد از آن، دیگر تکرار تلبیه مستحب نیست و برای کسی که احرام حج بسته است استحباب تکرار تلبیه تا ظهر روز عرفه است و برای کسی که از أدنی الحل (مانند تنعیم) محرم شده تا زمان مشاهدۀ مسجدالحرام است.
۲۲۸ . شک در صحت برخی از اعمال احرام: اگر بعد از غسل یا نماز یا تلبیه در صحت آنها شک کند، چنانچه احتمال میدهد به رعایت شرایط صحت توجه داشته، اعمالش صحیح است و اعاده لازم نیست.