۷۶۸ . اولین عمل واجب پس از احرام حج: اولین عمل واجب پس از احرام حج، «وقوف در عرفات» است. وقوف در عرفات یعنى حضور در آن صحرا، به هر حالتى که باشد؛ در حال توقف باشد یا حرکت، سواره باشد یا پیاده، نشسته باشد یا ایستاده یا به هر حالت دیگر.
۷۶۹ . محدودۀ عرفات: حدودى که با نصب علائم براى عرفات و مشعر و منا مشخص شده است و اهالى منطقه آن را قبول دارند، معتبر است.
۷۷۰ . نیت وقوف در عرفات: وقوف در عرفات عبادت است و حاجى باید با نیت خالص براى خداوند در عرفات بماند. البته به زبان آوردن نیت وقوف لازم نیست؛ بلکه همین مقدار که در آن صحرا بماند، کافى است.
۷۷۱ . طهارت از حدث و خبث در وقوفین: براى وقوف در عرفات، مانند سایر اعمال حج -غیر از طواف و نماز- وضو داشتن و پاک بودن از حیض و نفاس لازم نیست. البته اگر بدن یا لباس محرم نجس شود، باید بدون تأخیر تطهیر کند؛ هرچند نجس ماندن آنها وقوف را باطل نمىکند.
۷۷۲ . خواب بودن در زمان وقوف: خوابیدن در زمان وقوف مانعى ندارد؛ و اگر کسى نیت وقوف کند و بخوابد، وقوف او صحیح است، هرچند در تمام وقت، خواب باشد.
۷۷۳ . زمان وقوف اختیاری: زمان اصلى وقوف در عرفات، از ظهر تا مغرب روز عرفه (روز نهم ذیحجه) است.
۷۷۴ . تأخیر وقوف از اول ظهر: لازم نیست حاجى از ابتداى ظهر روز نهم در عرفات باشد؛ بلکه تأخیر آن تا نزدیک غروب اشکال ندارد؛ بنابراین مىتواند کمى قبل از مغرب خود را به عرفات برساند و نیت وقوف نماید. البته احتیاط مستحب است که این تأخیر بیش از مقدار نماز ظهر و عصر نباشد.
۷۷۵ . واجبات وقوف در عرفات: آنچه در وقوف عرفات واجب است، دو امر است:
الف) مقداری از بین ظهر شرعی تا مغرب وقوف نماید؛
ب) هنگام مغرب در عرفات باشد؛ و کوچ کردن از عرفات قبل از مغرب، جایز نیست.
۷۷۶ . خروج از عرفات و رجوع قبل از مغرب٠اگر حاجی بعد از ظهر روز نهم، به طور موقّت از عرفات بیرون برود و قبل از مغرب باز گردد، اشکال ندارد. و کسی که مسمای وقوف را درک کرده، ( به این معنی که گفته شود قدری در عرفات بوده، هر چند خیلی کم باشد؛ مانند یک یا دو دقیقه ) اگر پیش از مغرب از عرفات کوچ کند و برنگردد -هرچند اگر معذور نباشد گناه کرده- ولی حج او باطل نمیشود.
۷۷۷ . وجوب بازگشت به عرفات، در صورت خروج عمدی٠کسی که از روی عمد، از عرفات خارج شده -خواه عالم به حرمت خروج قبل از مغرب بوده یا نسبت به حکم یا موضوع شک داشته- باید بازگردد و اگر برنگردد، گناهکار بوده و باید کفّاره بپردازد (حتی اگر تمکن از بازگشت نداشته باشد). و اگر به هر دلیلی برگردد، کفاره ندارد؛ هرچند پشیمان نباشد و بعد از مراجعت، در وقوفش تا غروب، قصد وقوف یا قصد قربت نکند.
۷۷۸ . کفارۀ خروج عمدی از عرفات: اگر کسی از روی علم و یا در حال شک -در حکم یا در موضوع- با عمد و اختیار، بعد از ظهر از عرفات کوچ کند و قبل از مغرب باز نگردد، گناهکار است و کفّاره آن قربانی کردن یک شتر است؛ هرچند کفّاره داشتن آن را نداند. و احتیاط مستحب آن است که در مکه قربانى کند.
و کسی که از روی فراموشی، غفلت یا جهل مرکّب یا اضطرار، قبل از مغرب از عرفات کوچ کند، کفّاره ندارد.
۷۷۹ . بازگشت به عرفات، در صورت خروج از روی عذر: کسی که از روی جهل، سهو یا اضطرار، بعد از ظهر روز نهم از عرفات خارج شده، چنانچه بعد از مغرب، عذرش برطرف گردد وظیفهای ندارد؛ و اگر قبل از مغرب، عذرش برطرف شد، باید برگردد تا اینکه هنگام مغرب در عرفات باشد و اگر برنگردد گناهکار است و باید بنابر احتیاط استحبابی کفّاره بدهد.
۷۸۰ . ترک وقوف اختیاری در عرفات از روی عذر: حجاجی که به سبب عذری مانند اضطرار، اجبار، فراموشی و تنگی وقت که بدون تقصیر پیش آمده، حتی بخشی از زمان وقوف اختیاری عرفات را درک نکنند، باید مقداری از شب عید را -هرچند کم باشد- در عرفات وقوف نمایند و این وقوف را «وقوف اضطراری» مینامند.
۷۸۱ . ترک عمدی وقوف اختیاری در عرفات: اگر حاجی بدون عذر، وقوف اختیاری عرفات را ترک کند، وقوف در شب عید قربان براى او کفایت نمىکند؛ و حجش باطل است؛ و آن در چند صورت است:
الف) اگر با علم، عمد و اختیار، وقوف را ترک کند.
ب) اگر از روی عمد و اختیار، به خاطر شک، وقوف را ترک کند؛ خواه نسبت به حکم شرعی وقوف، تردید داشته باشد یا در حدود شرعی عرفات شک داشته باشد یا به خاطر نشناختن محل، در انطباق حدود شرعی عرفات بر خارج تردید کند.
ج) از روی تقصیر، نسبت به اصل حکم شرعی یا تعیین حدود موضوع غافل باشد یا برخلاف آن یقین داشته باشد.
د) از روی تقصیر، مضطر به ترک وقوف شود؛ یعنی اضطرارش به خاطر سوء اختیارش باشد. در این صورت هم حجش باطل است.
ترک وقوف اختیاری، به جز در این موارد، موجب بطلان حج نمیشود. بنابراین کسی که میداند وادی «عرنه» خارج از عرفات است ولی چون وادی عرنه را نمیشناسد، در آن وادی به تخیّل آنکه عرفات است وقوف میکند، حجش باطل نمیشود.
۷۸۲ . زمان وقوف اضطراری در عرفات: زمان وقوف اضطراری عرفات از مغرب (وقت از بین رفتن سرخی طرف مشرق هنگام غروب) روز نهم ذیحجه است تا طلوع فجر روز دهم.
۷۸۳ . ناتوانی از قربانی کردن شتر: کسی که نمیتواند شتر قربانی کند، باید هجده روز روزه بگیرد و واجب نیست که روزهها را پشت سرهم بگیرد، هرچند مطابق احتیاط استحبابی است. این روزهها را میتواند در مکّه یا وطن یا بین راه بگیرد و برای گرفتن آن نیازی به قصد اقامت نیست.
۷۸۴ . ذکر و دعا در عرفات: حاجی در عرفات غیر از حضور و وقوف، وظیفۀ واجب دیگری مانند ذکر و دعا ندارد. ولى اذکار و ادعیۀ مستحب بسیارى براى وقوف در عرفات ذکر شده که مناسب است حاجی خود را از آن محروم نکند.
۷۸۵ . وقوف در اطراف مشاعر با تنگی مکان: اگر صحرای عرفات یا مشعر یا منا برای وقوف و بیتوته تنگ باشد، وقوف و بیتوته در قسمتهای متّصل به این مواقف که از آنها مرتفعترند، مانعی ندارد؛ ولی در قسمتهای هم سطح و پایینتر از آن اماکن کافی نیست.
۷۸۶ . وقوف بر جبلالرحمة: ظاهراً «جَبَلُ الرَّحمَة» -که کوهى در عرفات است- نیز موقف محسوب میشود؛ ولی بنابر احتیاط مستحب، حاجى در مدت وقوفِ واجب، بالاى جبلالرحمة نرود.
۷۸۷ . تبعیت از حکم قاضی عامه در مورد هلال ذىحجه: هرگاه قاضى عامّه، ثبوت هلال ماه ذىحجه را اعلان نماید، تبعیت از آن مجزی است؛ حتی اگر خلاف آن براى حاجى ثابت شده باشد.