۴۵۰ . حدود حرم: مسجدالحرام و منطقهاى در اطراف آن را که احترام خاص و احکام و آداب ویژهاى دارد، «حرم» مىگویند. حدود حرم نسبت به جوانب مکه مختلف است. «تنعیم» در شمال مکه، «عرفات» در شرق و قسمتی از منطقه «حدیبیه» در شمال غربی، برخی از حدود حرم هستند.
۴۵۱ . اموری که در حرم باید از آن اجتناب شود: دو چیز بر تمام افراد در حرم حرام است خواه محرم باشند یا مُحلّ:
1. شکار کردن؛
2. کندن یا بریدن یا سوزاندن درخت و گیاه.
اول: شکار کردن
۴۵۲ . محرمات مربوط به شکار در حرم: صید کردن شکار در حرم و اذیت کردن و کشتن و خوردن از گوشت آن و راندن آن از حرم جایز نیست.
دوم: کندن درخت و گیاه
۴۵۳ . کندن درخت و گیاه حرم: کندن یا بریدن یا سوزاندن درخت و گیاهى که در حرم روییده باشد، بر محرم و غیر محرم حرام است.
۴۵۴ . خارج بودن ریشه یا شاخۀ درخت از حرم: اگر شاخه درخت در حرم و ریشۀ آن خارج حرم باشد، یا شاخۀ درخت در خارج از حرم و ریشۀ آن درحرم باشد حکم درختی را دارد که تمام آن داخل حرم است.
۴۵۵ . کنده شدن گیاه با راه رفتن عادی: اگر در حرکت عادی انسان، گیاهی کنده شود اشکال ندارد؛ ولی نباید از مسیری حرکت کند که گیاه یا درختی کنده شود. مگر اینکه عبور از غیر آن مسیر مشقت داشته باشد؛ هرچند به حد حرج نرسد.
۴۵۶ . منع حیوان از خوردن گیاه حرم: جلوگیری حیوان از خوردن گیاه حرم لازم نیست؛ بلکه میتواند حیوان را رها کند که از گیاه حرم بخورد، ولی بنا بر احتیاط خودش نباید گیاه برای حیوان بکند.
۴۵۷ . مستثنیات قطع گیاه و درخت: از حرمت کندن یا بریدن چند مورد استثنا شده است:
1. کندن خرما و درخت میوه (و ظاهراً کندن میوهای که خوردنی نیست جایز نیست)؛
2. کندن اذخر که گیاه معروفی است؛
3. کندن درخت جهت تهیه دو چوبی که برای چرخ چاه از آن استفاده میشود؛
4. کندن درخت خشک شده (ولی کندن علف خشک شده جایز نیست)؛
5. کندن درخت یا گیاهی که خود انسان کاشته یا آب داده است؛ خواه در زمین ملکی انسان باشد یا در زمین مباح؛ بلکه در زمین غصبی نیز همین حکم را دارد؛
6. کندن درخت یا گیاهی که در منزل یا چادر انسان پس از سکنیٰ گزیدن روییده باشد؛ هرچند دیگری آن را کاشته باشد؛
۴۵۸ . کفارۀ کندن درخت حرم: اگر درختی را که کندنش جایز نیست، بکند یک گاو کفاره دارد و فرقی بین درخت بزرگ و کوچک نیست و اگر بعض درخت را قطع کند، مثلاً شاخههای آن را بشکند، باید قیمت آن را صدقه بدهد.
۴۵۹ . کفارۀ قطع گیاه: قطع گیاهان، به جز استغفار، کفاره ندارد.
۴۶۰ . ندانستن حرمت یا ارتکاب سهوی محرمات: همۀ کفارات احرام فقط در صورت علم و عمد لازم مىشود؛ بنابراین بر کسى که حرام بودن کارى را نمىداند و بر کسى که از روی اشتباه یکى از محرّمات را مرتکب شود، کفّارهاى نیست؛ مگر در شکار که در صورت جهل یا خطا هم کفاره لازم است، و مالیدن روغن که آن هم در فرض جهل به حکم، کفاره دارد.
۴۶۱ . مکان قربانى کفّاره: کفارات عمره و حج به جز کفارۀ مباشرت با زن و شکار، محل معینى ندارد و اگر در وطن هم انجام شود، کافى است.
۴۶۲ . محل ذبح کفارۀ آمیزش و شکار: کفارۀ نزدیکی با همسر و کفارۀ شکار اگر در حج واقع شوند باید در مِنا ذبح شود؛ و اگر در عمرۀ مفرده باشد در مکه، و اگر در عمرۀ تمتع باشد در منا یا مکه ذبح شود.
۴۶۳ . شرایط لازم در قربانی کفاره: حیوانى که به عنوان کفّاره، قربانی مىشود، باید داراى همان شرایطى باشد که در قربانى حج تمتّع لازم است.
۴۶۴ . مصرف قربانى کفّاره: پس از ذبح قربانى کفّاره، باید تمام آن (حتی پوستش) را به فقیر صدقه بدهد و نمىتواند خودش از آن قربانی بخورد -هرچند نیازمند باشد-؛ و براى صدقه دادن مىتواند با گوشت قربانى غذایى تهیه کند و فقرا را میهمان کند، همچنان که مىتواند آن را به صورت خام به فقرا بدهد.
۴۶۵ . تعدّد کفاره با تعدّد سبب آن: اگر محرم چند نوع از محرمات کفارهدار را مرتکب شود باید برای هرکدام یک کفاره بدهد؛ مثلاً اگر پیراهن بپوشد و غذای زعفراندار هم بخورد باید دو گوسفند قربانی کند.
۴۶۶ . کفارۀ پوشیدن لباسهای متعدد: اگر محرم چند عدد از لباسهایی که نباید به تن کند بپوشد، چنانچه همه از یک صنف باشد -مانند دو پیراهن یا دو پوشیه- تنها یک کفاره واجب میشود؛ هرچند احتیاط مستحب آن است که برای هر کدام یک کفاره بدهد؛ چه در مجلس واحد باشد چه در مجالس متعدد.
ولی اگر از چند نوع مختلف باشد، مثلاً مرد محرم پیراهن پوشیده و عمامه بر سر بگذارد یا زن محرم دستکش به دست کرده و نقاب به رویش ببندد بی تردید کفاره متعدد میگردد.
اگر از چند صنف باشد ولی نوع آن واحد باشد، مثلاً مرد محرم پیراهن و شلوار بپوشد یا عمامه و عرقچین به سر بگذارد، باید احتیاط کند و کفارۀ متعدد بپردازد.
۴۶۷ . تکرار یکی از محرمات پس از پرداخت کفارۀ آن: اگر محرم کاری را که کفاره دارد انجام داده و کفاره آن را بدهد و سپس دوباره آن کار را انجام دهد باید دوباره کفاره بپردازد، ولی اگر قبل از پرداخت کفاره، آن کار را تکرار کند ظاهراً یک کفاره کافی است -به جز در کفاره ناخن گرفتن-؛ ولی احتیاط مستحب آن است که برای هر مرتبه یک کفاره بدهد. خصوصاً اگر تکرار آن کار در مجالس مختلف باشد.
۴۶۸ . ارتکاب موجب کفاره در حج و عمره: اگر عملی را که کفاره دارد، هم در عمره و هم در حج مرتکب شود، باید برای هر یک جداگانه کفاره بدهد.
۴۶۹ . کفارۀ سایر محرمات احرام: محرمات احرامی که برای آنها کفارهای ذکر نشده کفاره ندارد، ولی احتیاط مستحب آن است که برای هر یک از آنها یک گوسفند کفاره بدهد.
۴۷۰ . کفارۀ استحبابی: مستحب است پس از پایان عمره، به مبلغ یک درهم خرما خریده، آن را به فقرا صدقه بدهد تا کفارۀ کارهایی باشد که ممکن است از روی سهو و غفلت در احرام عمره انجام داده باشد؛ و نیز مستحب است پس از پایان اعمال حج و هنگام خروج از مکه، یک درهم خرما خریده، صدقه بدهد.