مسأله 1034ـ پنجمین واجب از واجبات حج، و دوّمین واجب از واجبات منى، قربانى است. بهترین قربانى شتر، و متوسّط آن گاو، و ساده ترین آن گوسفند است، و غیر از سه حیوان مذکور کفایت نمى کند، و تنها بر کسانى واجب است که حجّ تمتّع بجا مى آورند، و بر غیر آنها واجب نیست.

مسأله 1035ـ احتیاط واجب آن است که یک قربانى فقط براى یک نفر باشد; حتّى در حال ضرورت، و اگر چند نفر فقط قادر بر یک قربانى باشند احتیاط آن است که هم قربانى کنند و هم روزه اى را که بدل قربانى است و بعداً اشاره خواهیم کرد، بجا آورند، ولى در قربانیهاى مستحب، که روز عید قربان انجام مى شود، مانعى ندارد عدّه کم یا زیادى یک قربانى کنند.

مسأله 1036ـ بهتر است قربانى را روز عید ذبح کنند; ولى تأخیر آن تا روز سیزدهم نیز جایز است.

مسأله 1037ـ اگر به خاطر عذرى، یا بدون عذر و از روى عمد، قربانى را تأخیر انداخت واجب است تا آخر ذى الحجّه آن را انجام دهد، و اگر انجام نداد، باید نایب بگیرد که در سال بعد در همان ایّام عید و در همان جا انجام دهد، و حجّ او باطل نیست.

مسأله 1038ـ قربانى نیز از عبادات است، و باید با نیّت خالص و به قصد اطاعت پروردگار انجام گردد، و احتیاط واجب آن است که بعد از رمى جمره عقبه انجام شود.

مسأله 1039ـ حدّاقل قربانى یک گوسفند است، و هر چه بیشتر ذبح کند بهتر است. در روایتى آمده است که: «رسول خدا (ص) در یک سفر حج صد شتر همراه آوردند. شصت و شش شتر را براى خود، و بقیّه را براى حضرت على (ع) قربانى کردند». (وسائل الشّیعه، جلد 10، ابواب الذبح، باب 10، حدیث 6.)

مسأله 1040ـ گاو میش براى قربانى حج جایز است، ولى بهتر ترک آن است.

مسأله 1041ـ قیمت گوسفند قربانى در حج بر ولىّ طفل محرم است.

مسأله 1042ـ قربانى در حجّ بذلى بر عهده دهنده پول (باذل) مى باشد، ولى کفّارات بر عهده وى نیست، هر چند احتیاط مستحب آن است که کفّارات غیر عمدى را بپردازد. و اگر باذل پول قربانى را ندهد حج واجب نمى شود. مگر این که در بازگشت زندگى او تأمین باشد، که در این صورت حج بر وى واجب مى گردد، و به جاى قربانى روزه مى گیرد.

مسأله 1043ـ حیوانى که براى قربانى انتخاب مى شود باید شرایط زیر را داشته باشد:

1ـ شتر قربانى حدّاقل پنج سال تمام، و گاو دو سال تمام، و گوسفند یک سال تمام داشته باشد; بنابر احتیاط واجب.

2ـ چشم آن سالم باشد

3ـ گوش آن بریده نباشد.

4ـ دست و پاى آن لنگ نباشد; (البتّه لنگى مختصر عیب ندارد).

5ـ شاخ درونى آن شکسته نباشد; امّا اگر شاخ بیرونى شکسته باشد ضررى ندارد. (منظور از شاخ بیرونى و خارج، شاخ سخت سیاهى است که به منزله غلاف براى شاخ سفید داخل مى باشد.)

6ـ احتیاط واجب آن است که خیلى پیر نباشد.

7ـ قربانى باید سالم باشد، بنابراین حیوان مریض (حتّى مثل کچلى بنابر احتیاط) کافى نیست.

8ـ حیوان لاغر نباشد، و همین اندازه که مردم بگویند لاغر نیست کافى است، بلکه اگر در ظاهر لاغر است، ولى بر کلیه هاى آن مقدارى چربى وجود داشته باشد کافى است.

9ـ حیوانِ خصى و اخته شده (حیوانى که تخم آن را کشیده باشند) براى قربانى جایز نیست; ولى اگر آن را کوبیده، یا رگ آن را از کار انداخته باشند، اشکالى ندارد.

10ـ احتیاط آن است که در اصل خلقت نیز بى بیضه نباشد.

مسأله 1044ـ هرگاه گوش حیوان را براى نشانه و علامت مقدارى چاک داده، یا سوراخ کرده، یا کمى از آن را بریده باشند ضررى ندارد.
مسأله 1045ـ چنانچه نوعى از این حیوانات در اصل خلقت بى شاخ، یا بى دم، یا بدون گوش باشد، ضررى براى قربانى ندارد.
مسأله 1046ـ هرگاه حیوانى را که به ظاهر چاق است خریدارى کند، و بعد از ذبح کردن، یا پس از خریدن و پرداخت وجه و قبل از ذبح معلوم شود لاغر است، کافى است. همچنین اگر به گمان این که لاغر است خریدارى کند، و بعد معلوم شود چاق است کفایت مى کند; خواه قبل از ذبح باشد، یا بعد از ذبح.
مسأله 1047ـ هرگاه حیوانى را که به ظاهر ناقص نیست خریدارى کند و بعد از ذبح، یا پس از خریدارى و پرداخت پول بفهمد که ناقص است، آن حیوان کفایت مى کند; هر چند احتیاط مستحب آن است که به آن قناعت نکند.
مسأله 1048ـ هرگاه احتمال بیمارى یا نقص بعضى از شرایط معتبر در قربانى را بدهد، احتیاط آن است که آن را وارسى کند، هر چند در احتمال غیر عیب هاى مادرزادى وارسى کردن واجب نیست، و بعید نیست قول فروشنده در مورد سنّ حیوان، یا اخته نبودن، یا سایر عیوب پنهانى، که خریدار نمى داند یا نمى تواند تشخیص دهد، مقبول باشد.
مسأله 1049ـ هرگاه پس از ذبح قربانى شک کند که آن حیوان ناقص بوده، یا بعضى از شرایط معتبر قربانى را دارا نبوده، اعتنا به شک نمى کند.
مسأله 1050ـ هرگاه مى دانست که گوسفند او لاغر است، ولى به واسطه جهل به مسأله آن را با قصد قربت ذبح کرد، سپس معلوم شد چاق است کفایت مى کند.
مسأله 1051ـ هرگاه معتقد به ناقص بودن قربانى بود، و بر اثر ناآگاهى از مسأله قربة الى الله آن را ذبح کرد، بعد معلوم شد که سالم است، کافى است.
مسأله 1052ـ اگر احتمال نمى داد که حیوان چاق است، یا احتمال مى داد، ولى از روى بى مبالاتى آن را ذبح کرد، اگر قصد اطاعت امر الهى داشته کافى است.
مسأله 1053ـ اگر قربانىِ سالم (و داراى شرایطى که ذکر شد) یافت نشود، ناقص کافى است.
مسأله 1054ـ اگر حیوان براى قربانى یافت نشود، نه سالم و نه غیر سالم، مى تواند قیمت آن را نزد شخص امینى در مکّه بگذارد که تا پایان ماه ذى الحجّه در منى براى او قربانى کند، و اگر در آن سال نتوانست، در سال بعد این کار را انجام مى دهد، و اگر شخص مطمئنّى در آنجا نیابد، مى تواند در سال آینده از بعضى از حجّاج مطمئن خواهش کند براى او انجام دهند، و در شرایط فعلى مى تواند در وطنش نیز ذبح کند.

مسأله 1055ـ مستحبّ است قربانى را سه قسمت کند: یک سوّم آن را براى خود بردارد، و یک سوّم را در راه خدا به نیازمندان صدقه دهد، و یک سوّم را به دوستان و مؤمنان هدیه نماید. البتّه لازم نیست تقسیم به سه قسمت به طور مساوى باشد، ولى دادن بخشى از آن به فقیر واجب است، امّا خوردن چیزى از آن واجب نیست; هر چند موافق احتیاط است.

مسأله 1056ـ گوشت قربانى را به همه فقراى مسلمین، اعمّ از شیعه و اهل سنّت مى توان داد; ولى دادن به غیر مسلمانان و ناصبیها (آنها که با ائمّه (علیهم السلام) عداوت دارند) اشکال دارد.
مسأله 1057ـ احتیاط آن است که تا افراد نیازمند در منى پیدا شوند، گوشت قربانى را از منى خارج نکنند.
مسأله 1058ـ مسلمانان باید کارى کنند که گوشتهاى قربانى استفاده شود و از بین نرود، و مانند بعضى از سال ها مجبور به دفن کردن یا سوزاندن آنها نشوند; زیرا این کار اسراف است و حرام، و مخالف دستورات اسلام است، و چنانچه در منى مستحقّینى یافت نشوند، باید آن را به سایر کشورها ببرند، و به فقرا و مؤمنان بدهند، و چنانچه هزینه اى براى این کار لازم باشد باید حکومت اسلامى، یا مردم، آن را بپردازند.
مسأله 1059ـ چنانچه بعد از تلاش و کوشش لازم راهى براى استفاده از گوشتهاى قربانى پیدا نشود، و مجبور به نابود کردن آنها شوند، در این صورت باید موقّتاً از قربانى کردن در منى صرف نظر نمایند، و پول آن را کنار گذاشته و هنگام بازگشت در محلّ خود قربانى کنند، و طبق دستور بالا گوشت آن را در مصارفى که ذکر شد مصرف نمایند، و اگر مسؤولینِ سازمانهاىِ موردِ اعتماد بپذیرند که قربانى را طبق آداب شیعه در آنجا ذبح کرده، و گوشت آن را براى محرومین مناطق دیگر بفرستند، قربانى در منى مانعى ندارد، و با توجّه به جهات مختلف در حال حاضر مخیّر بین ذبح در قربانگاههاى موجود، که همه در خارج از منى است، و ذبح در وطن مى باشند، و این حکم تا زمانى است که گوشتها ـ مانند سال هاى اخیر ـ به خارج منتقل گردیده و مصرف شود.
مسأله 1060ـ در فرض مسأله قبل باید قربانى را در باقیمانده ذى الحجّه انجام دهد، و اگر بازگشت او به طول مى انجامد نایب بگیرد، و چنانچه در ماه ذى الحجّه آن سال موفّق نشد، باید در ایّام عید قربان سال آینده آن را انجام دهد.
مسأله 1061ـ قربانى کردن در قربانگاههاى موجود کافى است، هر چند در حال حاضر همه آنها در خارج از محدوده منى است، و لازم نیست مخفیانه در گوشه اى از منى یا مکّه قربانى کنند، یا براى روزهاى بعد بگذارند، بلکه این کار در شرایط فعلى خالى از اشکال نیست.
مسأله 1062ـ استفاده از وسایل ماشینى براى ذبح حیوانات مانعى ندارد; ولى باید شرایط شرعیّه ذبح، مانند رو به قبله بودن،بسم الله گفتن، و غیر آن رعایت شود (چنانچه در رساله توضیح المسائل، در مسئله 2223، شرح دادیم).
مسأله 1063ـ احتیاط آن است که قربانى کننده پوست حیوان قربانى و مانند آن را نفروشد، و اگر آن را براى استفاده خود نگهدارد، به اندازه پول آن به فقرا دهد.

مسأله 1064ـ هر گاه سازمانهاي مسرول پول قرباني را بگيرند، و با برنامه ريزي مورد اطميناني قرباني حجّاج را انجام دهند مانعي ندارد، ولي بايد تقصير و خارج شدن از احرام بعد از اطمينان به انجام قرباني صورت گيرد.

مسأله 1065ـ قربانى را مى توان شخصاً ذبح نمود، یا به دیگرى نیابت داد، و در هر صورت نیّت را خود حاجى مى کند، و لازم نیست نایب دقیقاً شناخته شده باشد; بلکه شناخت اجمالى او کافى است، و نیز لازم نیست ذبح کننده شیعه اثناعشرى باشد، بلکه تمام کسانى که ذبیحه آنها پاک و حلال است مى توانند ذبح کنند; هر چند شیعه بودن بهتر است.

مسأله 1066ـ لازم نیست وکیل نام کسى را که براى او قربانى مى کند بر زبان جارى سازد، هر چند نام بردن بهتر است، حتّى اگر از روى اشتباه نام شخص دیگرى را ببرد ضرر ندارد، و براى موکّل اصلى، که پول داده، واقع مى شود.
مسأله 1067ـ اگر شخصى را مأمور خریدارى حیوان قربانى و ذبح آن کند، و نایب مأموریتش را انجام دهد، و پس از آن حاجى احتمال دهد که نایب به شرایط درست عمل نکرده، آن ذبح کافى است و نباید به این احتمال توجّهى کند.
مسأله 1068ـ کسى که به دیگرىوکالت مى دهدتاقربانى را بخرد و ذبح کند، باید علم یا اطمینان پیدا کند که نایب آن کار انجام داده،و گمان کفایت نمى کند.
مسأله 1069ـ اگر نایب در مورد شرایط قربانى، یا چگونگى ذبح، بر خلاف دستور شرع عمل کرد ضامن است، و باید غرامت دهد، و دوباره با رعایت شرایط قربانى کند.
مسأله 1070ـ اگر نایب بر اثر اشتباه، یا جهل به مسائل شرعى، برخلاف دستور شرع عمل کرد، اگر مقّصر باشد ضامن است، و در هر صورت باید دوباره قربانى انجام گیرد.
مسأله 1071ـ شخصى که حجّ نیابتى بجا مى آورد، مى تواند شخص ثالثى را براى قربانى وکیل کند، و نیّت قربانى را نایب اصلى مى کند.
مسأله 1072ـ کسانى که از طرف دیگران و به نیابت از آنان قربانى مى کنند، باید قبل از حلق یا تقصیر کسى که آنها را نایب کرده قربانى را ذبح کنند.

مسأله 1073ـ اگر حاجى قدرت بر ذبح نداشته باشد، يعنى نه حيوانى براى قربانى دارد و نه پول آن را، چنين شخصى بايد سه روز در سفر حج، و هفت روز پس از بازگشت (مجموعاً ده روز) روزه بگيرد.
مسأله 1074ـ حاجى اگر بتواند بدون زحمت و مشقّت قرض کند، و مالى داشته باشد که بتواند قرض خود را ادا نمايد، بايد قرض کند و قربانى نمايد.
مسأله 1075ـ اگر بتواند بدون مشقّت چيزى که اضافه بر لوازم مورد نياز سفر است بفروشد، بايد آن را فروخته، و با پولش قربانى تهيّه نموده، و آن را ذبح کند.
مسأله 1076ـ آن سه روز را كه در سفر حج بجاى قربانى روزه مى گيرد، بايد در ماه ذى الحجّه باشد، و احتياط واجب آن است كه از هفتم تا نهم اين ماه باشد، و جلوتر نباشد، و بايد آن سه روز پشت سر هم باشد.
مسأله 1077ـ اگر به عللى نتوانست روز هفتم ذى الحجه روزه بگيرد، روز هشتم و نهم را روزه مى گيرد، و يک روز ديگر را پس از مراجعت از منى در مکّه مى گيرد.
مسأله 1078ـ جايز نيست سه روز روزه مذکور را در ايّام تشريق در منى بگيرد. روزه در ايّام تشريق در منى براى همه حرام است، بنابر احتياط واجب; چه حج بجا بياورد يا نياورد.
مسأله 1079ـ اگر روز هشتم را هم روز نگرفت، روز نهم ذى الحجّه را نگيرد، بلکه پس از بازگشت از منى سه روز پى در پى روزه بگيرد.
مسأله 1080ـ حاجى مى تواند سه روز روزه مذکور را در سفر بگيرد، و لازم نيست در مکّه قصد اقامت ده روز کند; بلکه اگر براى ماندن در مکّه سه روز هم مهلت ندارد، مى تواند باقيمانده آن را در بين راه بگيرد.
مسأله 1081ـ هرگاه پس از بجا آوردن سه روز روزه، قادر بر ذبح قربانى شد، احتياط واجب آن است که ذبح کند; و اگر قبل از تمام شدن سه روز قدرت بر ذبح پيدا کرد، بايد ذبح نمايد.

مسأله 1082ـ اگر سه روز روزه را نگرفت تا ماه ذى الحجّه تمام شد، باید خودش، یا نایبش، در ماه ذى الحجّه سال آینده در منى قربانى کند.

مسأله 1083ـ هفت روز ديگر را بايد پس از بازگشت از سفر حج روزه بگيرد، و احتياط مستحب آن است که پى در پى بجا آورد.
مسأله 1084ـ جايز نيست هفت روز مذکور را در مکّه يا در بين راه روزه بگيرد; مگر اين که قصد اقامت در مکّه را داشته باشد. در اين صورت، اگر مدّتى صبر کند که در آن مدّت مى توانست به وطنش بازگردد، پس از آن مى تواند روزه ها را شروع کند.
مسأله 1085ـ هرگاه در غير مکّه اقامت کند، چه در بين راه باشد يا شهر ديگر مثلاً جدّه، نمى تواند هفت روز روزه را در آنجا بگيرد; هر چند به مقدارى صبر کند که اگر به سمت وطنش حرکت مى کرد به وطن مى رسيد.
مسأله 1086ـ اگر قدرت بر روزه گرفتن پيدا کرد و قبل از انجام روزه ها فوت نمود، بر ولىّ او واجب است سه روز را قضا کند، و احتياط واجب آن است که هفت روز را نيز قضا نمايد.
مسأله 1087ـ لازم نيست پس از بازگشت به وطن، حتماً در محلّ زندگى روزه بگيرد، بلکه اگر در جاى ديگرى نيز قصد اقامت کند مى تواند روزه بگيرد.
مسأله 1088ـ اگر نتوانست سه روز روزه در مکّه را، در آنجا بجا آورد و به وطن بازگشت، در صورتى که ماه ذى الحجّه باقى است مى تواند در وطن روزه بگيرد، ولى با هفت روز روزه فاصله دهد.

سؤال 1089ـ اگر شخصى قربانى را بدون عذر از روز عيد تأخير بيندازد، چه حكمى دارد؟ 

جواب: تأخير تا روز سيزدهم جايز است; ولى ذبح در شب اشكال دارد.

سؤال 1090ـ حجّاج محترمى كه قربانى را در وطن انجام مى دهند (بنابر فتواى حضرتعالى كه در شرايط فعلى مخيّر هستند) آيا روز عيد قربان ايران را ملاك قرار دهند، يا عيد قربان مكّه را؟ 

جواب: معيار روز عيد قربان مكّه است; ولى اگر ممكن است طورى هماهنگ كنند كه قربانى بعد از رمى جمره عقبه، و قبل از حلق باشد.

سؤال 1091ـ آيا حكم گوسفندى كه تخمهاى آن را كوبيده اند، با گوسفندى كه تخمهايش را تابيده اند يكى است؟ 

جواب: احتياط واجب آن است كه تابيده نباشد.

سؤال 1092ـ در صورت عدم دسترسى به گوسفند سالم، آيا مى توان گوسفندى را كه تخمهايش را كوبيده اند ذبح كرد؟ 

جواب: در هر صورت كفايت مى كند; چه دسترسى به گوسفند سالم داشته باشد، يا نه.

سؤال 1093ـ آيا تحقيق براى اطمينان از وجود شرايط در قربانى لازم است؟ 

جواب: در صفات پنهانى حيوان مى توان به قول فروشنده ظاهر الصلاح قناعت كرد، و شيعه بودن او شرط نيست كافى است مسلمان باشد.

سؤال 1094ـ اگر حاجى پس از ذبح و انجام بقيّه اعمال حج، يا قبل از آن، متوجّه شود سنّ قربانى كمتر از مقدار لازم بوده، چه وظيفه اى دارد؟ 

جواب: احتياط واجب آن است كه قربانى ديگرى كند.

سؤال 1095ـ ذبح با كاردهاى استيل، كه معلوم نيست از آهن است يا فلزّات ديگر، چه حكمى دارد؟ 

جواب: ذبح در حج و غير حج با هر فلز برنده اى صحيح است.

سؤال 1096ـ در چه صورتى حاجى موظّف است در وطنش قربانى كند؟ 

جواب: هرگاه گوشتهاى قربانى را نتوانند جمع كنند و ناچار به دفن كردن يا سوزاندن آنها شوند (همان گونه كه در سابق معمول بود) قربانى كردن در منى جايز نيست و بايد در جايى ديگر مانند وطنشان قربانى كنند كه گوشت آن مصرف شود، يعنى پول قربانى را كنار بگذارند و بعد از بازگشت در ماه ذى الحجه قربانى كنند و يا با كسان خود در وطن هماهنگ كنند كه در همان روز عيد مكّه قبل از تقصير براى آنان قربانى كنند. و اگر گوشتهاى قربانى را جمع مى كنند و به مراكزى براى مصرف كردن مى فرستند (آنگونه كه در سالهاى اخير معمول شده)، حجاج مخيّرند بين اين كه قربانى را در همان جا ذبح كنند و يا در محل خود، زيرا تمام قربانگاههاى فعلى خارج از منى است.

سؤال 1097ـ هرگاه در منى فقير يافت نشود و گوشت قربانى تلف شود، آيا لازم است قبل از سفر از يك فقير وكالت بگيريم كه بعد از ذبح سهمى براى او در نظر بگيريم، سپس آن را در همان جا رها كنيم؟ 

جواب: در اين صورت ـ كه گوشت ها تلف مى شود ـ قربانى كردن در آنجا، چه با اخذ وكالت از فقير و چه بدون آن، جايز نيست، و بايد به روشى كه در مسأله قبل گفته شد عمل گردد.

سؤال 1098ـ هرگاه پس از بريدن رگهاى چهارگانه، و در حالى كه حيوان هنوز زنده است، گردن او را قطع كنيم، چه صورتى دارد؟ 

جواب: اين كار حرام نيست; ولى بهتر است بگذاريد روح از بدن حيوان برود، بعد سر او را جدا كنيد.

سؤال 1099ـ هرگاه پس از قطع رگهاى چهارگانه حيوان را رها كنند، و خود به خود پشت به قبله شود و جان دهد، يا بعد از قطع رگهايى مذكور و قبل از جان دادن، حيوان را روى بقيّه اجساد حيوانات ذبح شده رها كنند، و در اثر اين كار حيوان از قبله منحرف شود و در آن حال جان دهد، حكمش چيست؟ 

جواب: رو به قبله بودن در حال قطع رگهاى چهارگانه كافى است، و پس از آن لازم نيست.

سؤال 1100ـ شخصى با اين عقيده كه: «گوشت قربانى تلف مى گردد، و مورد استفاده قرار نمى گيرد» قربانى را ترك نموده، سپس تقصير كرده، و به دنبال آن بقيّه اعمال حج را انجام داده است. اكنون وظيفه اش چيست؟ 

جواب: حجّ او صحيح است; ولى اگر قربانى در منى از بين مى رود و قابل استفاده نيست، بايد پول آن را كنار بگذارد و در ماه ذى الحجّه همان سال، و اگر نتوانست در سال بعد در ايّام تشريق (دهم و يازدهم و دوازدهم ذى الحجّه) در شهر خودش قربانى كند.

سؤال 1101ـ در صورتى كه گوشتهاى قربانى در قربانگاهها نابود شود، و به مصرف فقرا و نيازمندان نرسد، آيا حاجى مى تواند از قربانى صرفنظر نموده، پول آن را به اماكن خيريّه بپردازد؟ 

جواب: بايد از قربانى در منى صرف نظر كند; ولى صرف پول قربانى در جاى ديگر كافى نيست; بلكه لازم است در محلّ ديگرى، مانند شهر خودش، در ذى الحجّه قربانى كرده و به مصرف برساند.

سؤال 1102ـ هرگاه شخصى به قصد ما فى الذمّه در ماه ذى الحجّه در وطن خود قربانى كند، آيا پوست و روده آن بايد به طور كامل به فقير داده شود، يا ممكن است بر اساس تقسيم و مصرف گوشت قربانى، بين فقرا و دوستان و خودش تقسيم كند؟ و چنانچه بر خلاف دستور شرع عمل كرده، و اكنون بخواهد پول آن را به مصرف شرعى اش برساند، آيا ملاك قيمت آن در روز ذبح قربانى است، يا زمان اداى دين؟ 

جواب: مى تواند آن را به عنوان سهم خود بردارد، يا به دوستانش، يا به فقرا و نيازمندان بدهد، ولى دادن آن به قصّاب ـ به عنوان اجرت كارى كه انجام داده ـ اشكال دارد، و احتياط مستحب آن است كه اگر خودش از آن استفاده كرده، قيمت آن را صدقه بدهد، و ملاك قيمت روز ذبح قربانى است.

سؤال 1103ـ جنابعالى در مسأله 290 مناسك حج فرموده ايد: «اگر به خاطر عذرى، و يا بدون عذر و از روى عمد، قربانى را به تأخير انداخت تا در وطن قربانى كند، واجب است تا آخر ماه ذى الحجّه انجام دهد». در اين صورت، آيا حاجى مى تواند حلق يا تقصير را در همان روز عيد انجام دهد، يا بايد آن را بعد از ذبح قربانى بجا آورد؟ 

جواب: رعايت ترتيب در اينجا لازم نيست.

سؤال 1104ـ طبق فتواى حضرت عالى مقلّدين پس از رمى جمرات مى توانند در منى قربانى نكنند، و آن را پس از بازگشت به وطنشان بجا آورند، آيا چنين اشخاصى مى توانند در همان روز عيد حلق يا تقصير نموده، و از احرام خارج شوند؟ 

جواب: آرى پول قربانى را در آنجا، يا در محلّ خود كنار مى گذارند، و حلق يا تقصير مى كنند، و از احرام بيرون مى آيند.

سؤال 1105ـ شخصى كه معذور از رمى جمره عقبه بوده به كسى نيابت داده، سپس به اعتماد نايبش ذبح كرده، و پس از آن تقصير نموده است. سپس معلوم شده كه نايب رمى نكرده است. آيا قربانى و تقصير او صحيح است؟ 

جواب: آرى صحيح است.

سؤال 1106ـ گاه لباس احرام به هنگام ذبح قربانى آلوده به خون مى شود، آيا مى توانيم تا هنگامى كه به نيابت از ديگران ذبح مى كنيم در اين لباس نجس بمانيم؟ 

جواب: در صورت امكان بايد لباس احرامتان را تطهير كنيد، و اگر مشكل است به بعد موكول مى كنيد.

سؤال 1107ـ روحانى كاروان، كه به مقتضاى وظيفه اش بايد بر اعمال حجّاج نظارت داشته باشد، مى داند كه احرامى او در روز عيد در قربانگاه آلوده به خون خواهد شد، و بايد چند ساعتى در احرامى نجس باشد، تكليفش چيست؟ آيا با علم به اين مطلب مى تواند حجّ نيابتى به جا آورد؟ 

جواب: اگر قادر بر تطهير يا تعويض آن نباشد اشكال ندارد، و نيابتش صحيح است.

سؤال 1108ـ شخصى بدون آن كه صريحاً وكالت بگيرد از سوى همسر يا دوستش قربانى مى كند، ولى مطمئن است كه اگر به آنها بگويد راضى هستند، و خوشحال مى شوند. آيا اين مقدار اذن فحوى كافى است؟ 

جواب: كافى نيست; مگر اين كه او را وكيل كرده باشند.

سؤال 1109ـ بعضى از حجّاج محترم بدون اخذ وكالت از دوستانشان، براى آنها قربانى مى كنند. آيا اين قربانى كافى است؟ اگر كافى نيست، پول قربانى بر عهده كيست؟ 

جواب: كفايت نمى كند، و پول بر عهده كسى است كه آن را هزينه كرده است; مگر اين كه كسى او را فريب داده باشد كه از فريب دهنده مى گيرد.

سؤال 1110ـ نايب به تعداد افرادى كه به او نيابت داده اند از صاحب گوسفند، بعد از توافق بر قيمت، گوسفند مى گيرد، سپس يكى يكى گوسفندان را به نيّت افرادى كه وكالت داه اند سر مى برد، پس از آن پول گوسفندان را به صاحبش مى پردازد، آيا قربانى آنها صحيح است؟ 

جواب: اشكالى ندارد.

سؤال 1111ـ معمولا در هر كاروانى چند نفر براى قربانى از طرف تمامى اعضا كاروان نايب مى شوند و به قربانگاه مى روند. اگر نايب شك كند براى فلان شخص قربانى كرده يا نه، وظيفه اش چيست؟ 

جواب: بايد قربانى كند.

سؤال 1112ـ هرگاه شخصى بر اثر عذرى نتواند خودش قربانى كند، و ديگرى را مامور اين كار نمايد و نايب فراموش كند و در مدينه يا ايران يادش بيايد كه قربانى نكرده، وظيفه اش چيست؟ 

جواب: حجّ او اشكالى ندارد، ولى قربانى بر ذمّه اش مى ماند. اگر ماه ذى الحجّه تمام نشده، در وطنش قربانى مى كند. در غير اين صورت، در سال آينده در ماه ذى الحجّه قربانى مى نمايد.

سؤال 1113ـ شخصى ده رأس گوسفند براى خود و نُه نفر ديگر خريده و قربانى كرده است. پس از انجام كار، يقين مى كند كه فقط پول نُه گوسفند را پرداخته، وظيفه اش نسبت به پول گوسفند ديگر چيست؟ اگر صاحب گوسفند را نيابد چه كند؟ و معيار در پرداخت قيمت آن گوسفند در ايران، ارز كدام كشور است؟ 

جواب: هرگاه اميدى به يافتن صاحبش نداشته باشد، پول آن را از طرف صاحب اصلى به فقيرى صدقه مى دهد، و معيار ريال عربستان، و قيمت ارز آزاد است.

سؤال 1114ـ آيانايب مى تواندقبل از ذبحِ قربانىِ خود،براى ديگران ذبح كند؟ 

جواب: مانعى ندارد.

سؤال 1115ـ شخصى آقاى زيد را وكيل كرد كه از طرف او قربانى كند، سپس به ديگرى نيابت داد كه اين كار را انجام دهد; ولى وكيل اوّل قربانى را ذبح كرد. چه حكمى دارد؟ 

جواب: اگر اوّلى را از وكالت عزل نكرده، قربانى مذكور كفايت مى كند، و مجرّد نيابت دادن به شخص دوّم، عزل اوّلى از نيابت نيست.

سؤال 1116ـ آيا وكيل حق دارد ديگرى را وكيل در ذبح قربانى كند؟ 

جواب: اگر شرط كرده كه خودش قربانى كند، نمى تواند به ديگرى وكالت دهد.

سؤال 1117ـ جمعى از حجّاج پول روى هم مى گذارند، و شخصى با پول مشترك براى همه آنها گوسفند مى خرد،و به نيّت هر كدام گوسفندى مى كشد. آيا چنين قربانى صحيح است؟در صورتى كه گوسفندان از جهت قيمت متفاوت باشند،با توجّه به اين كه سهم پول همه آنها مساوى بوده، چه حكمى دارد؟ 

جواب: اگر همه صاحبان پول راضى باشند اشكال ندارد.

سؤال 1118ـ كسى كه حج نيابى انجام مى دهد اگر در قربانى، شخص ديگرى را وكيل كند، قربانى كننده، كه نايبِ نايب است، چگونه نيّت نمايد؟ آيا بايد نيّت كند كه به وكالت از سوى ميّت قربانى مى كنم، يا به وكالت از سوى نايب ميّت؟ و در هر صورت، آيا ذكر نام ميّت هم لازم است؟ 

جواب: بردن نام ميّت لازم نيست، بلكه كافى است نيّت كند كه آنچه را بر عهده نايب است انجام مى دهد.

سؤال 1119ـ كيف پول يكى از حجّاج در مكّه به سرقت رفت. پس از شكايت و پى گيرى سارق را يافتند، و پول او را از سارق گرفتند. آيا اين شخص مى تواند با آن پول گوسفندى بخرد و قربانى كند؟ 

جواب: اگر مى داند كه پول خود اوست اشكالى ندارد; در غير اين صورت اشكال دارد.

سؤال 1120ـ عدّه اى از حجّاج پس از توافق با صاحب گوسفند بر سر قيمت، تعداد گوسفندان مورد نظر را جدا نموده تا ذبح كنند. در اين بين عدّه اى از دوستانشان از راه مى رسند، و بدون توافق با صاحب گوسفند به تعداد آنها هم گوسفند جدا كرده، و تمام آنها را ذبح مى نمايند. با اين نيّت كه پس از قربانى طبق توافق قبلى، آنها هم همان قيمت را بپردازند، آيا قربانى آنها درست است؟ 

جواب: هرگاه صاحب گوسفندان آنها را در اختيارشان قرار داده، كه هر مقدار بخواهند بردارند سپس پول آن را بدهند، مانعى ندارد.

سؤال 1121ـ اگر قربانى از پولى باشد كه خمس به آن تعلّق گرفته، چه صورت دارد؟ 

جواب: لازم است قناعت نشود.