مسأله 1122ـ واجب است حجّاج بعد از قربانى مقدارى از موى سر خود را کوتاه کرده، یا تمام آن را بتراشند، و با این عمل از احرام بیرون مى آیند، یعنى پوشیدن لباس دوخته و سایر محرّمات احرام بر آنها مباح مى شود; به استثناى بوى خوش و زن که در اعمال بعد (چنان که خواهد آمد) بر آنها حلال مى شود.

مسأله 1123ـ کسى که براى تقصیر، تراشیدن سر را انتخاب مى کند، احتیاط آن است که تمام سر را بتراشد و به قسمتى از آن قناعت نکند.

مسأله 1124ـ کوتاه کردن مقدار کمى از موى سر، یا ریش، یا سبیل، با هر وسیله اى کافى است (البتّه غیر از کندن موها)، ولى گرفتن ناخن به تنهایى کفایت نمى کند (بنابر احتیاط واجب).

مسأله 1125ـ براى کسانى که دفعه اوّل حجّ آنها است، احتیاط مستحب تراشیدن است، و براى دفعات بعد در میان این دو کار مخیّر هستند.

مسأله 1126ـ تراشیدن موى سر مخصوص مردان است، و در مورد زنان تراشیدن موى سر جایز نیست، و تنها کوتاه کردن مقدارى از آن واجب است.

مسأله 1127ـ از آنجا که تقصیر از عبادات محسوب مى شود، باید با نیّت قربت و صرفاً براى اطاعت خداوند و خالى از ریا باشد، در غیر این صورت باطل است، و آنچه در مسأله اوّل این فصل گفته شد بر او حلال نمى گردد.

مسأله 1128ـ حاجى مخیّر است که براى تقصیر موى سر را کوتاه کند یا موى صورت را ; و اگر در سر و صورت هیچ مویى ندارد تیغ را به سر مى کشد، و مقدارى از ناخن را مى گیرد، و اگر ناخن هم نداشت، کافى است تیغ را آهسته به سر بکشد.

مسأله 1129ـ تراشیدن ریش کفایت از تقصیر نمى کند.

مسأله 1130ـ اکتفا کردن به تقصیر موى زیر بغل، یا سایر موهاى بدن اشکال دارد.

مسأله 1131ـ محلّ تقصیر و تراشیدن سر «منى» است، و در حال اختیار جایز نیست در جاى دیگر این کار را انجام دهد.

مسأله 1132ـ احتیاط آن است که تقصیر را در روز عید قربان بجا آورد; هر چند تأخیر آن تا آخر ایّام تشریق جایز است، ولى احتیاط واجب آن است که در شب این کار انجام نشود.

مسأله 1133ـ واجب است وظایف سه گانه منى را از روى ترتیب انجام دهد;

اوّل: رمى جمره،

دوم: قربانى،

سوم: تراشیدن سر، یا کوتاه کردن مقدارى از موى آن و ناخن گرفتن،

و هرگاه از روى نادانى، یا فراموشکارى بر خلاف این ترتیب انجام دهد، عمل او صحیح است.حتّى اگر عمداً ترتیب را رعایت نکند کار خلافی کرده، امّا اعمال او صحیح است و کفّاره ندارد.

مسأله 1134ـ واجب است تراشیدن یا کوتاه کردن مو قبل از طواف حج بوده باشد، و اگر طواف را عمداً قبل از تقصیر انجام دهد باید بعد ازتقصیر آن را اعاده کند، و یک گوسفند نیز کفّاره بدهد; امّا اگر از روى فراموشى یا نادانى آن را مقدّم داشته، کفّاره ندارد، ولى احتیاط واجب آن است که آن را بعد از تقصیر اعاده کند. و اگر سعى را نیز مقدّم بدارد باید مانند طواف آن را اعاده کند، ولى کفّاره ندارد.

مسأله 1135ـ اگر قربانى به دلیلى از روز عید تأخیر بیفتد، بنابر احتیاط نمى تواند تقصیر کند و از احرام خارج شود و پس از آن قربانى نماید، بلکه باید ترتیب بین قربانى و تقصیر و اعمال پس از آن را مراعات کند، اگر این حکم را رعایت نکند، عمل او باطل نیست، ولى گناه کرده است.
مسأله 1136ـ اگر براى قربانى نایب بگیرد، تا نایب قربانى نکرده نمى تواند تقصیر کند، ولى چنانچه به اعتقاد این که وکیلش قربانى کرده تقصیر کند، و بعد معلوم شود که وکیل هنوز قربانى نکرده، تقصیر مذکور کافى است، بلکه اگر پس از تقصیر، اعمال مکّه را به گمان قربانى کردن نایب انجام داده باشد کفایت مى کند، و اعاده لازم نیست.
مسأله 1137ـ واجب است تراشیدن، یا کوتاه کردن مو، در منى باشد، و کسى که از روى عمد، یا نادانى و فراموشى در منى تقصیر نکند واجب است به منى بازگردد، و این وظیفه را انجام دهد، و اگر نمى تواند برگردد، یا مشقّت شدید دارد، هر جا که هست انجام دهد; ولى احتیاط واجب آن است که در صورت امکان، موى خود را به منى بفرستد، و مستحب است در آنجا دفن کند.
مسأله 1138ـ کسى که مى داند اگر سرش را بتراشد زخمى مى شود (و زخمى کردن بدن در حال احرام خلاف احتیاط است) احتیاط آن است که اوّل مقدارى از آن را کوتاه کند، سپس سرش را بتراشد.
مسأله 1139ـ لازم نیست انسان خودش موى سر خود را کوتاه کند، بلکه اگر به دیگرى هم دستور این کار را بدهد کافى است; خواه شیعه باشد یا از اهل سنّت، و در هر حال خودش باید نیّت کند که مثلا براى حجّة الاسلام تقصیر مى کنم قربة الى الله.
مسأله 1140ـ محرمى که قصد دارد سر دیگرى را بتراشد یا کوتاه کند، باید اوّل خودش تقصیر کند و از احرام خارج شود.

سؤال 1141ـ كسى كه در خارج از منى تقصير نموده، و اعمال پس از تقصير را نيز بجا آورده، و پس از اتمام اعمال حج، عمره مفرده اى هم انجام داده، آيا از احرام خارج شده و عمره مفرده اش صحيح است؟ 

جواب: در صورتى كه عمداً در خارج از منى تقصير كرده، از احرام خارج نشده و عمره اش صحيح نيست، ولى در صورت جهل يا نسيان عمل او صحيح است، و اگر مى تواند، بايد به منى برگردد و سر خود را كوتاه كند.

سؤال 1142ـ قربانگاههاى جديد خارج از منى است. هرگاه عدّه اى پس از قربانى در همانجا تقصير كرده باشند، وظيفه آنها چيست؟ 

جواب: بايد به منى بازگردند و تقصير كنند.

سؤال 1143ـ در فرض سؤال قبل، كسانى كه پس از حلق يا تقصير در خارج از منى، به مكّه آمده و اعمال مكّه را انجام داده، سپس متوجّه اشتباه خود شده اند، آيا اعمال آنان صحيح است؟ 

جواب: در فرض مزبور اعمال آنان صحيح است، ولى احتياط مستحب آن است كه آن اعمال را نيز اعاده كنند.

سؤال 1144ـ شخصى در سفر حجّ سال گذشته و امسال، تقصير را در خارج از منى انجام داده است. وظيفه اش چيست؟ 

جواب: كافى است آن را در منى دوباره بجا آورد، و يك تقصير كفايت مى كند.

سؤال 1145ـ شخصى كه براى اوّلين بار و به عنوان نيابت به حج مشرّف شده، به تصوّر اين كه مرز بين وادى محسّر و منى جزء منى است، در آنجا تقصير كرده، و سال بعد براى انجام حَجّة الاسلام خودش مشرّف گرديده، و در منى تقصير كرده است، آيا كفايت مى كند؟ 

جواب: كفايت مى كند، و حجّ نيابتى صحيح مى شود.

سؤال 1146ـ شخصى كه قادر بر درك غير از وقوفين اضطرارى نيست، و براى بقيّه اعمال خود نايب مى گيرد، آيا مى تواند تقصير را در خارج منى انجام دهد؟ 

جواب: تقصير در غير منى كافى نيست، و بايد در منى انجام دهد; مگر آن كه نتواند به منى برود.

سؤال 1147ـ شخصى سال گذشته قربانى و تقصير را در خارج از منى انجام داده، و به ايران بازگشته است. امسال نيز قصد حج دارد، وظيفه اش چيست؟ 

جواب: تقصير را در منى اعاده مى كند، امّا اعاده اعمال مترتّبه لازم نمى باشد.

سؤال 1148ـ شخصى در سفر اوّل حج، هنگامى كه سلمانى مشغول تراشيدن سر او به عنوان حلق بوده، ناخنهاى خود را مى گرفته است، آيا كفّاره اى بر او واجب است؟ 

جواب: چيزى بر او نيست.

سؤال 1149ـ كسى كه سال قبل اوّلين سفر حجّ او بوده، و حَجّة الاسلام را انجام داده، و امسال اوّلين سفر حج نيابتى اوست، آيا در سفر دوّم ـ كه سفر اوّل حجّ نيابتى اوست ـ حكم صرورة را دارد كه بايد تمام سر را بتراشد، يا تقصير كافى است؟ 

جواب: تراشيدن تمام سر براى هيچ كس واجب نيست، بلكه براى صرورة مستحب موكّد است.

سؤال 1150ـ كودك نابالغى كه خوب و بد را از هم تشخيص مى دهد (و مميّز است) تمام اعمال حج را به طرز صحيح انجام داده است. آيا از صرورة بودن خارج مى گردد؟ و اگر بعد از بلوغ مشرّف شود سفر دوّم او حساب مى شود؟ 

جواب: آرى از صرورة بودن خارج مى گردد، ولى چنان كه گفتيم حلق براى صرورة نيز واجب نيست.

سؤال 1151ـ اگر كسى عمداً قربانى را تأخير بيندازد، آيا مى تواند حلق يا تقصير كند، يا حتماً بايد بعد از قربانى باشد؟ 

جواب: بايد بعد از قربانى انجام دهد، ولى اگر مقدّم دارد گناه كرده، امّا ضررى به حجّ او نمى زند.

سؤال 1152ـ شخصى در حال رمى جمره عقبه پول خود را گم كرد، و چون براى خريد قربانى پول نداشت، آن را به روزه تبديل كرد. آيا بر چنين شخصى لازم است تقصير يا حلق را پس از سه روز روزه انجام دهد، يا مى تواند همانند ساير حجّاج، كه قربانى كرده اند، روز عيد حلق يا تقصير كند؟ 

جواب: مى تواند روز عيد حلق يا تقصير كند.

سؤال 1153ـ در موردى كه حاجى مى خواهد احتياط كند و سر بتراشد، اگر به جاى آن موهاى خود را كوتاه كند، وظيفه اش چيست؟ 

جواب: همان گونه كه گذشت تراشيدن واجب نيست، و كوتاه كردن كفايت مى كند. ولى اگر مى خواهد احتياط كند بايد سر را بتراشد.

سؤال 1154ـ عصر روز عيد قربان بعد از ذبح قربانى، كه ساير حجّاج مشغول تراشيدن سر بودند، من هم با اين فكر «كه بايد سر را تراشيد» سر خود را تراشيدم، ولى نگفتم: «سرم را مى تراشم براى حج تمتّع». اكنون وظيفه ام چيست؟ 

جواب: با توجّه به اين كه اين عمل را به منظور حجّ تمتّع بجا آورده ايد، كافى و صحيح است; هر چند نيّت را به زبان نياورده ايد.

سؤال 1155ـ آيا جايز است مقدارى از سر خود را با تيغ بتراشد، و بقيّه را ماشين كند؟ البتّه پس از ماشين كردن، دوباره آن قسمت را تيغ مى كشد. آيا به اين ترتيب حلق صدق مى كند؟ 

جواب: اين گونه افراد بهتر است اوّل تمام سر خود را ماشين كنند و بعد چنانچه مايل به احتياط باشند تمام سر را حلق كنند.

سؤال 1156ـ تخيير بين حلق و تقصير ابتدايى است، يا استمرارى؟ به عبارت ديگر، اگر شخص حلق را انتخاب كرد و قسمتى از سرش را تراشيد و سپس پشيمان شد، آيا مى تواند آن را رها كند، و با كوتاه كردن كمى از موى سر از احرام خارج شود؟ 

جواب: مانعى ندارد.

سؤال 1157ـ شخصى پس از قربانى قدرى از ناخن خود را گرفته، و از احرام خارج شده، و اعمال مكّه را انجام مى دهد. سپس متوجه مى شود كه براى تقصير، گرفتن ناخن به تنهايى كافى نبوده، و بايد مقدارى از موى سر خود را نيز كوتاه مى كرده، وظيفه او چيست؟ آيا اعمال مكّه او صحيح است؟ 

جواب: چنانچه در مكّه متوجّه اين مطلب شود، تقصير را به طور كامل انجام مى دهد و احتياطاً طواف و سعى را اعاده مى كند و اگر بعد از خروج از مكّه متوجّه اين مطلب شد و امكان بازگشت ندارد، همان جا تقصير مى كند و حجّش صحيح است، و اگر بتواند موى خود را به منى مى فرستد تا در آنجا دفن كنند.