مسألۀ ١٢٣۶- در روز يازدهم و دوازدهم، كه رمى هر سه جمره واجب است، بايد ترتيب را ميان جمرات رعايت كند؛ يعنى اوّل «جمرۀ اولى» بعد «جمرۀ وسطى» و سپس «جمرۀ عقبه» را - كه آخرين جمره است - سنگ بزند. (اين مربوط به روز يازدهم و دوازدهم است؛ ولى در روز دهم، يعنى روز عيد، فقط جمرۀ عقبه را رمى مى كند) . تمام اين سه جمره علامت دارد، و نام آنها روى تابلوها نوشته شده است.

مسألۀ ١٢٣٧- هرگاه ترتيب را در رمى جمرات رعايت نكرد، بايد برگردد و طورى بجا آورد كه ترتيب حاصل شود؛ امّا اگر چهار سنگ يا بيشتر به هر كدام به ترتيب زده باشد، لازم نيست از اوّل شروع كند، بلكه بر مى گردد و باقيمانده را به ترتيب مى زند، و اگر كمتر از چهار سنگ زده از اوّل شروع مى كند، و به هر كدام هفت سنگ مى زند، و اگر از يكى از جمرات سه سنگ يا كمتر ترك كرده، فقط همان را تكميل مى كند، و چيز ديگرى بر او واجب نيست.
مسألۀ ١٢٣٨- اگر عمداً ترتيب را رعايت نكرد، احتياط واجب آن است كه برگردد و از آغاز شروع كند، و فرقى ميان چهار سنگ، يا كمتر از آن نيست.
مسألۀ ١٢٣٩- بر اشخاصى كه بايد شب سيزدهم در منى بمانند، واجب است روز سيزدهم رمى جمرات كنند.
مسألۀ ١٢۴٠- ترك عمدى رمى جمرات گناه و معصيت است، ولى موجب بطلان حج نمى شود.
مسألۀ ١٢۴١- در هر روز از اين روزها بايد به هر يك از جمرات هفت سنگ ريزه پرتاب كند، و چگونگى رمى و شرايط و واجبات آن در اعمال روز عيد قربان (رمى جمرۀ عقبه) گذشت.
مسألۀ ١٢۴٢- وقت رمى جمرات از اوّل طلوع آفتاب است تا غروب آفتاب، و در شب جايز نيست.
مسألۀ ١٢۴٣- كسانى كه از رمى جمرات در روز معذورند، مثل بيماران و كسانى كه ترس از ازدحام جمعيّت دارند و مانند آنها، مى توانند شب قبل، يا شب بعد رمى كنند.
مسألۀ ١٢۴۴- ترتيب در رمى جمرات واجب است؛ يعنى ابتدا جمرۀ اولى، و بعد از آن جمرۀ وسطى، و سپس جمرۀ عقبه را رمى كند.
مسألۀ ١٢۴۵- اگر ترتيبى را كه در مسألۀ قبل گفته شد رعايت نكرد، بايد دوباره آنچه را بر خلاف ترتيب بجا آورده تكرار كند، به طورى كه ترتيب حاصل گردد. مثلاً اگر اوّل جمرۀ وسطى را رمى كرده و بعد جمرۀ اولى را، كافى است جمرۀ وسطى را دوباره رمى كند، و پس از آن جمرۀ عقبه را رمى نمايد، و لازم نيست رمى جمرۀ اولى را تكرار كند.
مسألۀ ١٢۴۶- در آنچه كه در مسالۀ قبل گفته شد، تفاوتى نيست بين آن كه عمداً بر خلاف ترتيب عمل كرده باشد، يا از روى فراموشى، يا ندانستن مسأله باشد. در هر صورت بايد ترتيب حاصل شود.
مسألۀ ١٢۴٧- رعايت ترتيب در تمام هفت سنگ لازم نيست، بلكه در چهار سنگ اوّل واجب است، بنابراين اگر چهار سنگ به جمرۀ اولى، سپس چهار سنگ به جمرۀ وسطى بيندازد، و بعد از آن جمرۀ عقبه را رمى كند، ترتيب مراعات شده است؛ هر چند در باقيمانده ترتيب رعايت نشود، ولى احتياط آن است كه باقيمانده را نيز با ترتيب بزند؛ امّا عمداً اين كار را نكند.
مسألۀ ١٢۴٨- اگر در يكى از روزها رمى جمرات را فراموش كند، واجب است روز بعد قضاى آن را بجا آورد، و اگر دو روز را فراموش نمايد، بايد در روز سوّم قضاى آن دو روز را نيز انجام دهد. همچنين اگر عمداً ترك كرده باشد.
مسألۀ ١٢۴٩- بهتر است قضاى رمى جمرات را قبل از اداى آن بجا آورد؛ يعنى اگر مى خواهد قضاى روز عيد را در روز يازدهم انجام دهد، بهتر است اوّل قضاى رمى جمرۀ روز عيد را بجا آورد، سپس رمى روز يازدهم را به صورت ادا انجام دهد، و اگر دو روز قضا شده، در آنجا هم بهتر رعايت ترتيب است.
مسألۀ ١٢۵٠- اگر برخى از جمرات رمى نشود، قضاى آن هم لازم است، بنابراين اگر روز يازدهم جمرۀ اولى را رمى كرده، و دو جمرۀ ديگر را رمى نكرده باشد، روز بعد بايد قضاى آن را بجا آورد.
مسألۀ ١٢۵١- اگر روز بعد متوجّه شود كه روز قبل جمرات را برخلاف ترتيب لازم رمى كرده، بايد قضاى آن را به گونه اى انجام دهد كه ترتيب حاصل شود.
مسألۀ ١٢۵٢- اگر به هر يك از جمرات چهار سنگ پرتاب كرده، و در روز بعد يادش بيايد، بايد روز بعد باقيمانده را قضا كند، و بهتر است قضا را مقدّم بدارد.
مسألۀ ١٢۵٣- اگر كسى رمى جمرات سه گانه را فراموش كند، و از منى به مكّه برود، چنانچه تا روز سيزدهم متوجّه شود بايد برگردد و انجام دهد، و در صورتى كه خودش نتواند، بايد نايب بگيرد، و اگر بعد از روز سيزدهم متوجّه شود، يا عمداً آن را به تأخير اندازد، بايد خودش يا نائبش در سال بعد در همان ايّام قضا نمايد، و حجّش صحيح است.
مسألۀ ١٢۵۴- اگر رمى جمرات را فراموش كند، و زمانى يادش بيايد كه از مكّه خارج شده، واجب است خودش در سال بعد قضاى آن را بجا آورد، و در صورت عدم امكان، كسى براى او نيابت كند.
مسألۀ ١٢۵۵- حكم كسى كه رمى بعضى از جمرات را فراموش كند (نه تمام آنها را) همانند كسى است كه تمام آنها را فراموش كرده، كه در مسائل بالا روشن شد؛ بلكه كسى كه كمتر از هفت سنگ در تمام جمرات يا بعضى از آنها انداخته، همين حكم را دارد؛ (بنابر احتياط واجب) .
مسألۀ ١٢۵۶- اشخاصى كه معذور از انداختن سنگ هستند، مانند بيماران، اطفال، معلولينى كه قادر بر رمى نيستند، افراد بيهوش، كسانى كه از شدّت ضعف توانايى بر رمى ندارند، و مانند آنها، بايد نايب بگيرند، و اگر از نايب گرفتن هم عاجز باشند، مثل اطفال و افراد بيهوش، ولىّ آنها يا شخص ديگرى، به نيابت از آنها رمى جمرات مى كند، و در سال بعد نايب مى گيرند.
مسألۀ ١٢۵٧- هرگاه پس از انجام رمى توسّط نائب، عذر برطرف شود و وقت باقى باشد، احتياط آن است كه خودش دوباره انجام دهد.
مسألۀ ١٢۵٨- چنانچه بيمار مأيوس از بهبودى خود باشد، يا معذور نااميد از برطرف شدن عذر گردد، واجب است نايب بگيرد، و اگر مأيوس نيست احتياطاً صبر كند.
مسألۀ ١٢۵٩- اگر شخصى معذور از رمى باشد، و اطرافيان او مأيوس از برطرف شدن عذرش باشند، بايد با اجازۀ او برايش نايب بگيرند، و بدون اذن كافى نيست.

مسألۀ ١٢۶٠- هرگاه بعد از گذشتن روزى كه رمى در آن روز واجب است، شك كند كه آن را انجام داده، يا نه (مثلاً روز يازدهم شك كند رمى روز عيد را بجا آورده، يا نه؟) به شك خود اعتنا نمى كند.
مسألۀ ١٢۶١- هرگاه پس از پرتاب سنگ شك كند كه صحيح پرتاب كرده يا نه، اعتناء نمى كند.
مسألۀ ١٢۶٢- اگر موقع رمى جمرۀ عقبه شك كند جمرۀ اولى يا وسطى يا هر دو را رمى كرده يا نه؟ يا صحيح انجام داده يا نه؟ اعتنا به شك نمى كند.
مسألۀ ١٢۶٣- هرگاه قبل از شروع رمى جمرۀ دوّم، شك كند كه هفت سنگ به جمرۀ اوّل پرتاب كرده يا كمتر، بايد برگردد و كسرى احتمالى را جبران كند تا يقين به رمى هفت سنگ پيدا كند، هر چند از عمل منصرف شده باشد.
مسألۀ ١٢۶۴- هرگاه بعد از شروع به رمى جمرۀ بعدى، در تعداد سنگهايى كه به جمرۀ قبل زده شك كند، چنانچه يقين داشته باشد كه چهار سنگ به جمرۀ قبلى پرتاب كرده و نسبت به سه سنگ ديگر مشكوك باشد، احتياط واجب آن است كه مقدار مشكوك را به جا آورد، هر چند بعد از تكميل رمى جمرۀ بعدى باشد، و اگر در كمتر از چهار سنگ شك كند، تا مقدار چهار سنگ را اعتنا نكند و بگويد انشاء اللّٰه بجا آورده ام، و سه سنگ ديگر بزند؛ بنابر احتياط واجب.
مسألۀ ١٢۶۵- هرگاه بعد از فراغت از رمى جمرات سه گانه، يقين پيدا كند كه يك، يا دو، يا سه سنگ، از يكى از سه جمره ناقص شده، بايد به هر مقدار كه احتمال نقصان مى دهد به هر سه جمره بيندازد، و اگر يقين كند به يكى از جمرات كمتر از چهار سنگ زده، احتياط واجب آن است كه همه را از سر بگيرد.
مسألۀ ١٢۶۶- اگر بعد از گذشتن وقت هر سه روز، يقين كند كه در يك روز رمى نكرده، ولى دقيقاً نداند كه كدام روز بوده، كافى است يك روز را به نيّت ما فى الذّمّه قضا كند.

سؤال 1267ـ آيا زنها و مراقبين آنها، و افراد ناتوانى كه مجازند بعد از نيمه شب از مشعر الحرام به منى بروند، مى توانند شبانه رمى كنند؟ 

جواب: اگر از رمى در روز معذورند مى توانند شب رمى كنند; بلكه زنها مطلقاً مجازند شبانه رمى نمايند.

سؤال 1268ـ آيا مى توان بدون عذر در شب رمى كرد، يا كافى نيست؟ 

جواب: رمى در شب بدون عذر جايز نيست، و چنانچه بدون عذر رمى در روز را ترك نمايد گناه كرده، و رمى او صحيح نيست، ولى تمام كسانى كه احساس خطرى در روز مى كنند، مى توانند شبانه رمى كنند.

سؤال 1269ـ آيا مى توان زنها را شب دهم بعد از نيمه شب از مشعر به منى آورد و همان شب آنان را به جمره عقبه برد تا رمى كنند، سپس شب دوازدهم هم رمى روز يازدهم را انجام دهند و هم رمى روز دوازدهم را بجا آورند، مخصوصاً كه ازدحام و خطرات احتمالى وجود دارد؟ 

جواب: اين كار اشكالى ندارد.

سؤال 1270ـ كسانى كه از رمى در روز معذورند، آيا لازم است نايب بگيرند تا رمى در روز انجام شود، يا مى توانند خودشان در شب رمى كنند؟ 

جواب: تا بتوانند در شب رمى كنند، نايب گرفتن اشكال دارد.

سؤال 1271ـ شخصى جهت رمى جمرات نايب شده است. آيا مى تواند شبانه رمى نيابتى را انجام دهد؟ همچنين كسى كه در تمام مناسك حج نايب شده، و از ابتدا مى دانسته كه نمى تواند رمى كند، يا نمى تواند در روز رمى نمايد، يا نسبت به رمى در روز كوتاهى مى كند، حكمش چيست؟ 

جواب: نايب بايد اعمال اختيارى حج را انجام دهد، و اگر معذور باشد نمى تواند نايب شود. البتّه عذرهايى كه به طور طبيعى گاه در حج پيش مى آيد مانع نيابت نيست، و كسى كه در رمى نايب شده بايد در روز رمى كند. مسامحه و كوتاهى در رمى موجب بطلان نيابت نمى شود، هر چند در فرض سؤال جايز نيست.

سؤال 1272ـ شخصى كه نمى تواند رمى جمرات كند و معذور است، آيا مى تواند كسى را به عنوان نايب اختيار كند كه او هم از رمى در روز معذور است؟ آيا بودن يا نبودن كسى كه بتواند رمى را در روز انجام دهد در حكم مسأله تأثير دارد؟ 

جواب: در صورت امكان بايد كسى را نايب كند كه در روز رمى نمايد.

سؤال 1273ـ فرموده ايد: «رمى در شب دهم براى زنان جايز است، خواه توانايى رمى در روز را داشته باشند يا نه». آيا با اين حال زنان مى توانند نايب شوند؟ 

جواب: نيابت آنها مانعى ندارد، و در شب رمى مى كنند.

سؤال 1274ـ هرگاه مردى كه قادر است رمى را در روز انجام دهد، نايب زنى در رمى جمرات شود، آيا مى تواند رمى زن را در شب انجام دهد؟ 

جواب: بايد رمى را در روز انجام دهد.

سؤال 1275ـ هرگاه افرادى صبح روز دهم بر اثر ازدحام جمعيّت از رمى معذور باشند، ولى اطمينان دارند كه بعد از ظهر خلوت مى شود و قادر بر رمى خواهند بود، آيا چنين افرادى مى توانند صبح نايب بگيرند؟ 

جواب: اگر مى توانند در عصر همان روز رمى كنند، نمى توانند نايب بگيرند.

سؤال 1276ـ افرادى كه از انجام آن دسته از مناسك حج معذورند كه حتّى ترك عمدى آن ضررى به حج نمى زند، مانند رمى جمرات در روز يازدهم و دوازدهم، و بيتوته در منى در شبهاى مذكور، آيا چنين اشخاصى مى توانند نايب شوند؟ 

جواب: چنانچه عذرهاى مذكور از ابتداى نيابت وجود داشته باشد نمى توانند نايب شوند; ولى عذرهايى كه گاه در حج پيش مى آيد، مانع از نيابت نيست.

سؤال 1277ـ كسى كه به نيابت از ديگرى رمى جمره مى كند، آيا كافى است پس از رمى هر جمره براى خودش، به نيابت از ديگرى آن جمره را رمى كند، هر چند از چندين نفر نيابت داشته باشد؟ يا بايد ابتدا هر سه جمره را به قصد خود رمى كند، سپس به نيّت هر يك از كسانى كه از آنها نيابت كرده به شكل بالا عمل كند؟ 

جواب: هر دو صورت صحيح است.

سؤال 1278ـ خانمى كه احتمال مى دهد بجا آوردن رمى جمرات باعث شروع عادت ماهيانه اش شود، آيا صرف اين احتمال مجوّز نايب گرفتن جهت رمى شود؟ 

جواب: اگر در اثر آن به مشقّت مى افتد عذر محسوب مى شود، و مى تواند نايب بگيرد، و اگر مشقّتى براى او ندارد نبايد نايب بگيرد.

سؤال 1279ـ شخصى بر اثر كسالت و بيمارى، براى رمى جمرات در روزهاى يازدهم و دوازدهم نايب گرفته، و در روز سيزدهم كه بهبود يافته براى قضاى رمى جمرات بدين شكل عمل كرده است: «ابتدا جمره عقبه را رمى كرده، سپس از جمره اولى شروع كرده، و براى هر دو روز چهارده سنگ پشت سر هم زده، سپس چهارده سنگ به جمره وسطى زده، و بعد از آن چهارده سنگ به جمره عقبه پرتاب كرده» و اكنون به وطنش بازگشته است، وظيفه اش چيست؟ 

جواب: اگر كسالت داشته و معذور بوده، و نايب گرفته، و نايب به وظيفه اش عمل كرده عمل او صحيح بوده، و نياز به قضا نداشته است، و در هر صورت، تكرار به شكلى كه نوشته ايد صحيح نيست.

سؤال 1280ـ شخصى روز سيزدهم متوجّه مى شود كه رمى جمره عقبه را در روز عيد غلط انجام داده است. آيا پس از قضاى رمى جمره عقبه لازم است رمى روز يازدهم و دوازدهم را نيز تكرار كند؟ 

جواب: لازم نيست.

سؤال 1281ـ كسى كه موفّق به ذبح قربانى نشده، و حلق يا تقصير نيز نكرده، مى تواند رمى روز يازدهم را انجام دهد؟ 

جواب: مانعى ندارد.

سؤال 1282ـ آيا رمى جمرات از طبقه دوم جايز است؟ 

جواب: به هنگام ازدحام جمعيّت مانعى ندارد; بلكه در غير ازدحام نيز جايز است.

سؤال 1283ـ شخصى به هنگام رمى جمرات در تعداد سنگهايى كه پرتاب كرده شك مى كند، سپس آن مقدار را رها كرده، از اوّل شروع مى نمايد. آيا رمى او صحيح است؟ 

جواب: اشكالى ندارد; هر چند با زدن مقدار قطعى باقيمانده، وظيفه او تمام است و بقيّه اضافه بوده است.

سؤال 1284ـ گاه سنگريزه هاى موجود در مشعر را از خارج مشعر مى آورند، و در آنجا مى ريزند، ولى معلوم نيست كه از حرم است، يا خارج حرم. رمى با آنها چه حكمى دارد؟ 

جواب: در صورت شك اعتنا نكنيد، و اگر يقين داشته باشيد كه از خارج مشعر آورده اند از آنها براى رمى استفاده نكنيد، مگر اين كه مدّتى بماند و جزء مشعر محسوب شود.

سؤال 1285ـ آيا پرتاب بيش از هفت سنگ، اشكالى براى رمى ايجاد مى كند؟ 

جواب: اگر از اوّل قصد زيادتر از هفت سنگ را به عنوان انجام وظيفه شرعى داشته صحيح نيست، و بايد رمى را دوباره انجام دهد; ولى اگر بعد از تمام شدن هفت سنگريزه، اضافه زده ضررى ندارد.