مسأله ۱۵۹ ـ بر شخص واجب است كه از لحظهي شروع احرام تا آن گاه كه محرم است، از برخي امور اجتناب كند كه به آنها «محرمات احرام» گفته ميشود.
مسأله ۱۶۰ ـ محرمات احرام بيست و دو چيز است، كه برخي از آنها فقط بر مردان يا فقط بر زنان حرام است.
مسأله ۱۶۱ ـ برخي از اين اعمال در حالت عادي نيز حرام است و حرمت آن در حال احرام بيشتر است.
مسأله ۱۶۲ ـ پوشيدن لباس دوخته از قبيل پيراهن، قبا، شلوار، كت، پالتو، زير جامه و امثال آنها، همچنين پوشيدن لباسهاي دكمهداري كه با بستن دكمهي آن به صورت پيراهن و مانند آن در ميآيد، براي مردان در حال احرام جايز نيست.
مسأله ۱۶۳ ـ در مسألهي قبل، تفاوتي ميان لباس دوخته شده يا بافته و مانند آنها وجود ندارد.
مسأله ۱۶۴ ـ پوشيدن چيز دوخته که لباس محسوب نمي شود، مانند كمربند يا هميان كه پول در آن ميگذارند و همچنين استفاده از بند ساعت و مانند آن اشکال ندارد.
مسأله ۱۶۵ ـ نشستن و خوابيدن بر روي زيرانداز دوخته شده يا لباسي که پوشيدن آن حرام است، مانعي ندارد.
مسأله ۱۶۶ ـ انداختن لحاف يا پتو و مانند آن که حاشيهي آن دوخته شده بر روي شانهها مانعي ندارد.
مسأله ۱۶۷ ـ دوخته بودن حاشيهي جامهي احرام بلا مانع است.
مسأله ۱۶۸ ـ اگر عمداً لباس دوخته بپوشد، بايد يك گوسفند کفاره بدهد، همچنين اگر چندين لباس دوخته مانند شلوار و پيراهن و کت و لباس زير بپوشد، بايد براي هر کدام از آنها جداگانه كفاره بدهد.
مسأله ۱۶۹ ـ هرگاه محرم به علت سردي هوا يا بيماري و يا عذرهاي ديگر به پوشيدن لباس دوخته ناچار شود، جايز است بپوشد، ولي بنابر احتياط واجب بايد يک گوسفند كفاره بدهد.
مسأله ۱۷۰ ـ پوشيدن هر نوع لباس دوخته براي زنان بلامانع است و کفاره ندارد، اما پوشيدن دستکش براي آنان جايز نيست.
مسأله ۱۷۱ ـ مرد محرم نبايد چكمه و جوراب بپوشد، و احتياط واجب آن است كه از پوشيدن هر چيزي که تمام روي پا را ميپوشاند مانند: کفش و گيوه و امثال آن اجتناب کند.
مسأله ۱۷۲ ـ پوشيدن نعلين و کفشي که بند پهن دارد، اما تمام روي پا را نميپوشاند، اشکال ندارد.
مسأله ۱۷۳ ـ قرار دادن لحاف و روانداز و مانند آن بر روي پا در هنگام نشستن يا خواب اشکال ندارد و قرار گرفتن لباس احرام بر روي پاها نيز بلا مانع است.
مسأله ۱۷۴ ـ اگر شخص محرم ناگزير از پوشيدن کفش و مانند آن كه تمام روي پا را ميپوشاند باشد، ميتواند بپوشد، ولي بنا بر احتياط واجب بايد روي آن را شكاف دهد.
مسأله ۱۷۵ ـ پوشيدن کفش و جوراب و مانند آن که در مسائل پيشين ذکر شد، كفاره ندارد، اما در مورد پوشيدن جوراب، احتياط مستحب آن است که يک گوسفند به عنوان کفاره قربانی كند.
مسأله ۱۷۶ ـ حکم مذکور(پوشيدن جوراب و کفش و مانند آن) مختص مردان است، اما احتياط مستحب آن است که زنان نيز آن را مراعات کنند.
مسأله ۱۷۷ ـ براي مرد محرم جايز نيست سر خود را با كلاه يا عمامه يا حوله و دستمال و مانند آن بپوشاند.
مسأله ۱۷۸ ـ بنا بر احتياط واجب، بايد از گذاشتن هر چيز كه موجب پوشيده شدن سر ميگردد، مانند حنا و كف صابون، يا حمل اشياء بر روي سر و مانند آن اجتناب كند.
مسأله ۱۷۹ ـ گوش نيز بخشي از سر است و پوشاندن آن در حال احرام جايز نيست.
مسأله ۱۸۰ ـ پوشاندن قسمتي از سر به نحوي كه عرفاً مصداق پوشاندن سر باشد، ـ مانند گذاشتن كلاه كوچك در وسط سر ـ جايز نيست، اما در غير اين صورت، مانند گذاشتن قرآن و مانند آن بر روي سر و يا خشك كردن تدريجي بخشي از سر، اشكال ندارد، هرچند احوط آن است كه از آن نيز اجتناب كند.
مسأله ۱۸۱ ـ فرو بردن تمام سر در آب براي محرم جايز نيست، و بنا بر ظاهر، در اين مسأله تفاوتي ميان زن و مرد وجود ندارد؛ اما اگر تمام سر را در آب فرو برد، كفارهاي بر عهدهاش نخواهد بود.
مسأله ۱۸۲ ـ كفاره پوشاندن سر، بنابراحتياط واجب يك گوسفند است.
مسأله ۱۸۳ ـ اگر از روي فراموشي يا غفلت سر خود را بپوشاند، كفاره بر او واجب نميشود.
مسأله ۱۸۴ ـ پوشاندن صورت در حال احرام بهگونهاي كه متعارف زنان در حجاب از نامحرم يا خودداري از شناخته شدن است براي زنان جايز نيست. بنابراين پوشاندن بخشي از صورت به نحوي كه پوشاندن صورت بر آن صدق كند، مانند پوشاندن گونهها و بيني و دهان و چانه جهت حجاب يا شناخته نشدن، مانند پوشاندن تمام صورت است و جايز نميباشد.
مسأله ۱۸۵ ـ استفاده از ماسك براي پوشش بيني و دهان براي زنان در حال احرام مانع ندارد.
مسأله ۱۸۶ ـ پوشاندن اطراف صورت از بالا يا پايين و يا دو طرف آن، به طوري كه زنان هنگام پوشيدن مقنعه به نحو متعارف و يا هنگام پوشاندن سر در نماز انجام ميدهند و پوشاندن صورت بر آن صدق نميكند، اشكال ندارد، چه در نماز باشد و چه در حال ديگر.
مسأله ۱۸۷ ـ پوشاندن صورت با بادبزن و مانند آن(كاغذ و روزنامه و...) براي زنان حرام است، اما گذاشتن دستها بر روي صورت اشكال ندارد.
مسأله ۱۸۸ ـ جايز است زن در حال احرام، چادر يا جامهاي را كه بر سر انداخته طرف آن را بر روي صورت بياويزد، به نحوي كه بخشي از صورت و پيشانياش را تا بالاي بيني بپوشاند، اما احوط آن است كه اگر مرد نامحرم او را نميبيند، از اين كار اجتناب نمايد.
مسأله ۱۸۹ ـ در مسألهي قبل، احوط آن است كه پوشش مذكور با صورت تماس نداشته باشد.
مسأله ۱۹۰ ـ پوشاندن صورت كفاره ندارد، هرچند احوط آن است كه كفاره بدهد.
مسأله ۱۹۱ ـ سايه بر بالاي سر قراردادن در حال احرام و در حال حركت (مانند رفتن از ميقات به مكه و از مكه به عرفات و مانند آن) بر مردان جايز نيست، اما چنانچه در بين راه توقف كند، رفتن به زير سايه بلا مانع است و زماني كه در مقصد به خانه يا رستوران وارد شود، اشكال ندارد. بنا بر اين سفر كردن با اتوبوس مسقّف جايز نيست، اما پس از رسيدن به مكه، قرار گرفتن در زير سايه هنگام راه رفتن در منازل و رستورانها و مانند آن اشكال ندارد.
مسأله ۱۹۲ ـ احوط آن است كه شخص محرم پس از رسيدن به مكه پيش از انجام مناسك عمره و همچنين در حال احرام در عرفات و مني، از قرار گرفتن در زير سايههاي متحرك مانند اتوبوس مسقف و چتر، اجتناب كند.
مسأله ۱۹۳ ـ حكم مذكور در دو مسألهي قبل، به طول روز اختصاص دارد و سوار شدن به اتوبوس مسقّف در شب مانع ندارد، هرچند رعايت احتياط در اينباره مطلوب است.
مسأله ۱۹۴ ـ احوط آن است كه در شبهاي باراني و سرد، از سوار شدن به اتوبوس مسقّف و مانند آن اگر براي فرار از باران و سرما باشد اجتناب كند.
مسأله ۱۹۵ ـ قرار گرفتن در سايهي ديوار و درخت و مانند آنها و نيز عبور از زير سقفهاي ثابت مانند پل و تونل، حتي در روز اشكال ندارد.
مسأله ۱۹۶ ـ سايه بر سر قرار دادن فقط براي مرد حرام است و براي زنان اشكال ندارد.
مسأله ۱۹۷ ـ كفارهي رفتن به زير سايه، يك گوسفند است.
مسأله ۱۹۸ ـ اگر بر اثر بيماري و عذر، ناگزير از رفتن به زير سايه باشد، انجام آن برايش جايز است، اما بايد يك گوسفند كفاره بدهد.
مسأله ۱۹۹ ـ قرار گرفتن در زير سايه، در هر احرام فقط يك كفاره دارد، هرچند به دفعات انجام شود. بنا بر اين اگر در احرام عمره چندين بار به زير سايه برود، بيش از يك كفاره بر او واجب نميشود. در احرام حج نيز چنين است.
مسأله ۲۰۰ ـ استعمال انواع عطر مانند مشك و عود و گلاب و ديگر عطرهاي رايج، در حال احرام حرام است.
مسأله ۲۰۱ ـ پوشيدن لباسي كه قبلا معطر شده، تا زماني كه از آن بوي خوش به مشام برسد، جايز نيست.
مسأله ۲۰۲ ـ بنا بر احتياط، استعمال صابون و شامپوي معطّر [در حال احرام] جايز نيست.
مسأله ۲۰۳ ـ بنا بر احتياط واجب، بايد محرم از بوييدن هر چيز معطر اجتناب كند، هرچند به آن عطر اطلاق نشود، مانند گلها، سبزيجات و ميوههاي خوشبو.
مسأله ۲۰۴ ـ خوردن غذايي كه در آن زعفران وجود دارد، براي محرم جايز نيست.
مسأله ۲۰۵ ـ خوردن ميوههاي خوشبو مانند سيب و پرتقال و مانند آنها براي محرم اشكال ندارد، اما بنا بر احتياط واجب بايد از بوييدن آنها خودداري كند.
مسأله ۲۰۶ ـ فرد محرم نبايد بيني خود را از بوي نامطبوع بگيرد، اما بيرون رفتن از محلي كه بوي نامطبوع دارد و يا عبور از آنجا اشكال ندارد.
مسأله ۲۰۷ ـ احتياط واجب آن است كه براي استفادهي عمدي از عطريات و بوي خوش، چه آنهايی كه در خوراك از آن استفاده میشود مانند زعفران و چه غير آنها، يك گوسفند كفاره بدهد.
مسأله ۲۰۸ ـ در حال احرام، نگاه كردن در آينه به قصد زينت حرام است، ولي نگاه كردن در آن بدون قصد زينت (مانند نگاه راننده در آينهي خودرو)، اشكال ندارد.
مسأله ۲۰۹ ـ نگاه كردن در آب صاف يا در اجسام صيقلي كه تصاوير در آن ديده ميشود نيز همانند نگريستن در آينه است، كه اگر براي زينت باشد، جايز نيست.
مسأله ۲۱۰ ـ اگر در اتاقي كه آينه در آن است سكونت دارد و ميداند كه سهواً چشمش به آن ميافتد، ماندن در آن اتاق اشكال ندارد، اما بهتر است كه آينه را بيرون ببرد يا روي آن را بپوشاند.
مسأله ۲۱۱ ـ عينك زدن اگر براي زينت نباشد، اشكال ندارد.
مسأله ۲۱۲ ـ در حال احرام تصويربرداري با دوربين عكاسی يا فيلمبرداري اشكال ندارد.
مسأله ۲۱۳ ـ نگاه كردن به آينه كفاره ندارد، اما احتياط واجب آن است كه پس از نگاه كردن در آن، لبيك بگويد.
مسأله ۲۱۴ ـ احتياط واجب آن است كه فرد محرم از به دست كردن انگشتر ـ اگر زينت به شمار آيد ـ اجتناب كند.
مسأله ۲۱۵ ـ اگر انگشتر براي زينت نباشد و به نيت استحباب يا غرض ديگر آن را به دست كند، اشكال ندارد.
مسأله ۲۱۶ ـ انگشتر به دست كردن در حال احرام كفاره ندارد.
مسأله ۲۱۷ ـ احتياط واجب آن است كه فرد محرم از استعمال حنا و رنگ كردن مو ـ اگر زينت بهشمار آيد ـ بلكه از هر چيزي كه زينت محسوب ميشود، اجتناب كند.
مسأله ۲۱۸ ـ اگر پيش از احرام بر دست ها و پاها و ناخن هايش حنا گذاشته يا موهايش را رنگ كرده باشد و اثر آن تا زمان احرام باقي باشد، اشكال ندارد.
مسأله ۲۱۹ ـ استعمال حنا و رنگ مو كفاره ندارد.
مسأله ۲۲۰ ـ روغن ماليدن به بدن و مو براي فرد محرم جايز نيست، خواه با روغنهايي باشد كه براي زينت استعمال ميشود يا با غير آن، و خواه معطر باشد يا نباشد.
مسأله ۲۲۱ ـ اگر بوي روغن هاي خوشبو تا زمان احرام باقي ميماند، پيش از احرام نيز استعمال آنها جايز نيست.
مسأله ۲۲۲ ـ خوردن روغن و چربي در صورتي كه بوي خوش نداشته باشد، اشكال ندارد.
مسأله ۲۲۳ ـ اگر براي مداوا يا جلوگيري از تابش اشعهي مضرّ خورشيد يا عرق كردني كه موجب التهاب و سوزش بدن ميشود، مجبور به استعمال روغن باشد، اشكال ندارد.
مسأله ۲۲۴ ـ بنا بر احتياط، كفارهي ماليدن روغن خوشبو به بدن، يك گوسفند است، و در مورد روغنهاي غير خوشبو، سير كردن يك فقير است، اگر چه بعيد نيست در هر دو مورد واجب نباشد.
مسأله ۲۲۵ ـ در حال احرام، زايل نمودن موي هر قسمتي از سر و بدن حرام است و در حرمت زايل نمودن مو فرقي بين موي كم يا زياد و بين كندن و تراشيدن نيست و تفاوتي ندارد كه از بدن و سر خود مو زايل كند و يا از بدن و سر شخص ديگر.
مسأله ۲۲۶ ـ اگر در حال وضو يا غسل يا تيمم، مويي بدون قصد كنده شود، اشكال ندارد.
مسأله ۲۲۷ ـ اگر ناگزير از ازالهي مو باشد، مانند موي زير پلك چشم كه موجب آزار او شود و يا موي سر كه باعث ايجاد سردرد باشد، ازالهي آن اشكال ندارد.
مسأله ۲۲۸ ـ اگر فرد محرم موي سر خود را از روي علم و عمد بتراشد، بايد يك گوسفند كفاره بدهد، اما اگر از روي غفلت يا سهو و يا ندانستن مسأله باشد، كفاره ندارد.
مسأله ۲۲۹ ـ اگر ناچار شود موي سر خود را بتراشد، كفارهي آن دوازده مُدّ طعام است كه به شش مسكين داده ميشود، يا سه روز روزه و يا يك گوسفند.
مسأله ۲۳۰ ـ اگر محرم موي سر خود را با قيچي يا ماشين كوتاه كند، بنا بر احتياط واجب بايد يك گوسفند كفاره بدهد.
مسأله ۲۳۱ ـ اگر محرم دست به سر خود بكشد و يك مو يا بيشتر بيفتد، احتياط مستحب آن است كه به قدر يك مشت گندم يا آرد و مانند آن صدقه بدهد.
مسأله ۲۳۲ ـ سرمه كشيدن اگر زينت محسوب شود، بر محرم جايز نيست، همچنين خط كشيدن به دور چشمها كه زنان انجام ميدهند، جايز نميباشد و در اين مورد تفاوتي ميان رنگ سياه و ديگر رنگ ها وجود ندارد.
مسأله ۲۳۳ ـ بر محرم حرام است ناخن دست يا پاي خود را بگيرد، چه تمام آن را بگيرد و چه قسمتي از آن را، و تفاوتي ندارد كه ناخن را ببرد يا كوتاه كند و يا بكَند، چه با قيچي يا ناخنگير يا چاقو باشد و يا با وسيلهي ديگر.
مسأله ۲۳۴ ـ اگر ناچار شود ناخن خود را بگيرد ـ مانند زماني كه بخشي از ناخن جدا شود و قسمت باقي مانده موجب آزار شخص باشد ـ اشكال ندارد.
مسأله ۲۳۵ ـ گرفتن ناخن افراد ديگر اشكال ندارد.
مسأله ۲۳۶ ـ كفارهي گرفتن ناخن بدين ترتيب است: اگر يك ناخن يا بيشتر را از دست يا پاي خود بگيرد، براي هر ناخن بايد يك مد طعام كفاره دهد.اگر تمام ناخنهاي دست يا پا را كوتاه كند، بايد يك گوسفند كفارهدهد.اگر تمام ناخنهاي دست و پا را در يك نوبت كوتاه كند، بايد يك گوسفند كفاره بدهد و اگر ناخنهاي دست را در يك نوبت و ناخنهاي پا را نيز در نوبت ديگر بگيرد، بايد دو گوسفند كفاره دهد.
مسأله ۲۳۷ ـ احتياط واجب آن است كه محرم كاري نكند كه خون از بدن او بيرون بيايد.
مسأله ۲۳۸ ـ تزريق آمپول در حال احرام مانع ندارد، اما اگر موجب بيرون آمدن خون از بدن شود، احتياط واجب آن است كه جز در موارد ضرورت، از آن اجتناب كند.
مسأله ۲۳۹ ـ احتياط واجب آن است كه از كشيدن دندان ـ اگر موجب بيرون آمدن خون ميشود ـ جز در موارد ضرورت و نياز خودداري كند.
مسأله ۲۴۰ ـ بيرون آوردن خون از بدن كفاره ندارد، اما مستحب است كه يك گوسفند كفاره دهد.
مسأله ۲۴۱ ـ فسوق به معناي دروغ گفتن و ناسزا گفتن و فخر فروشي است، بنا بر اين حرمت دروغ و ناسزا در حال احرام بيشتر است، اما فخر فروشي كه در حالت معمول حرام نيست، در حال احرام حرام است.
مسأله ۲۴۲ ـ فسوق، كفاره ندارد و فقط بايد استغفار كند.
مسأله ۲۴۳ ـ جدال كردن با ديگران اگر در بردارندهي سوگند به خداوند باشد، براي محرم حرام است، مانند آن كه در مقام منازعه، «لا والله» و «بلي والله» بگويد.
مسأله ۲۴۴ ـ احتياط واجب آن است كه از قسم خوردن به نامهايي كه ترجمهي واژهي الله به زبانهاي ديگر است ـ مانند كلمهي خدا در زبان فارسي ـ اجتناب كند. همچنين بنا بر احتياط واجب، بايد از قسم خوردن به نامهاي ديگر خداوند مانند رحمن، رحيم، قادر، متعال و... در حال منازعه خودداري نمايد.
مسأله ۲۴۵ ـ قسم خوردن به ديگر مقدسات (بهجز خداوند متعال) جزء محرمات احرام نيست.
مسأله ۲۴۶ ـ اگر سوگند راست بر زبان آورد، در مرتبهي اول و دوم فقط بايد استغفار كند و كفارهاي بر عهدهاش نيست، اما اگر بيش از دو بار چنين كند، بايد يك گوسفند كفاره بدهد.
مسأله ۲۴۷ ـ اگر سوگند دروغ ياد كند، در مرتبهي اول و دوم بايد يك گوسفند كفاره دهد، و احوط آن است كه در مرتبهي دوم، دو گوسفند بدهد، اما اگر بيش از دو بار چنين كند، در مرتبههاي بعد بايد يك گاو كفاره بدهد.
مسأله ۲۴۸ ـ بنا بر احوط، كشتن شپش بدن در حال احرام جايز نيست و در مورد ديگر انواع حشرات مانند كك نيز چنين است.
مسأله ۲۴۹ ـ قطع كردن و بريدن و شكستن درختان و گياهان روييده در حرم، بر محرم و غير محرم حرام است.
مسأله ۲۵۰ ـ گياهاني كه بر اثر راه رفتن كنده ميشوند و يا به عنوان علوفهي حيوانات از آن استفاده ميشود، از اين حكم مستثني است.
مسأله ۲۵۱ ـ كندن گياه و بوته هاي خشك حرم كفاره ندارد ولي واجب است استغفار كند، اما اگر درختي را كه بريدن آن حرام است، ببرد، بنا بر احتياط واجب بايد يك گاو كفاره بدهد.
مسأله ۲۵۲ ـ حمل سلاح براي محرم جايز نيست.
مسأله ۲۵۳ ـ اگر براي حفظ جان خود و ديگران نياز به حمل سلاح داشته باشد، حمل آن جايز است.
مسأله ۲۵۴ ـ شكار حيوان صحرايي در حال احرام حرام است، مگر آن که از آزار آن بيمناک باشد. شکار پرندگان و ملخ نيز حرام است.
مسأله ۲۵۵ ـ خوردن گوشت شکار بر محرم حرام است، چه آن را خودش شکار کرده باشد يا ديگري، و خواه شکار کننده محرم باشد يا نباشد.
مسأله ۲۵۶ ـ صيد حيوانات دريايي مانند ماهي و خوردن آن براي محرم اشکال ندارد.
مسأله ۲۵۷ ـ ذبح و خوردن گوشت حيوانات اهلي مانند گوسفند و مرغ و مانند آنها براي محرم اشکال ندارد.
مسأله ۲۵۸ ـ شکار کردن در محدودهي حرم جايز نيست، خواه محرم باشد يا نباشد.
تذکر: احکام مربوط به شکار و کفارهي آن بسيار مفصل است، اما از آنجا که در حال حاضر مورد ابتلا نيست، از بيان آن صرف نظر ميکنيم.
مسأله ۲۵۹ ـ در حال احرام، آميزش جنسي و هرگونه لذت و تمتّع از زن مانند بوسيدن، لمس كردن و نگاه همراه با شهوت حرام است.
مسأله ۲۶۰ ـ نگاه کردن زن و شوهر به يکديگر و نيز لمسکردن دست يکديگر اگر از روي شهوت نباشد، اشکال ندارد.
مسأله ۲۶۱ ـ محارم انسان مانند پدر و مادر و برادر و خواهر و عمو و عمه و مانند آنها، در حال احرام نيز به او مَحرم هستند و نظر به آنان بدون قصد ريبه اشكال ندارد.
مسأله ۲۶۲ ـ کفارهي آميزش با همسر، يک شتر است و در برخي موارد اين كار موجب بطلان حج ميشود که تفصيل آن در کتب فقهي بيان شده است.
مسأله ۲۶۳ ـ هر يک از تمتّعات ديگر نيز کفارهاي دارد که در کتب فقهي به تفصيل بيان شده است.
مسأله ۲۶۴ ـ بر مُحرم جايز نيست كه در حال احرام زني را براي خود يا ديگري عقد كند، هرچند آن شخص ديگر در حال احرام نباشد و چنين عقدي باطل است.
مسأله ۲۶۵ ـ در حرمت اجراي عقد، تفاوتي ميان عقد دائم و موقت وجود ندارد.
مسأله ۲۶۶ ـ استمنا در حال احرام، حرام است و حکم آن همانند حکم جماع است، و مراد از آن انجام کاري است که موجب خروج مني شود.
مسأله ۲۶۷ ـ اگر یکی از محرمات احرام را سهواً و یا از روی غفلت مرتکب شود، کفاره بر او واجب نیست؛ جز در مورد شکار کردن که در هر حال کفاره دارد.
مسأله ۲۶۸ ـ محل ذبح کفارهی صید در عمره، مکّهی مکرّمه، و در حج، مِنا است. و احتیاط آن است که در کفارات دیگر نیز به همین صورت عمل کند، اما اگر در مکّهی مکرّمه یا در مِنی ذبح نکند و پس از بازگشت از حج، در وطن خود یا در مکان دیگر ذبح نماید، کفایت میکند.
مسأله ۲۶۹ ـ کسیکه کفاره بر او واجبشده، نباید از گوشت آن بخورد، اما خوردن گوشت قربانی واجب یا مستحب و یا نذری اشکال ندارد.
مسأله ۲۷۰ ـ کفّارهی محرّمات احرام باید به فقرا داده شود.