5 - قربانی؛ «پنجمین عمل حج تمتّع»

مسأله (515): «دومین وظیفه روز عید»
کسانی که حج تمتُّع به جا می آورند، پس از رمی جمره عقبه، اگر می توانند باید حیوانی را در راه خدا «قربانی» کنند.
مسأله (516): «ترتیب بین رمی جمره و قربانی»
حاجی باید ترتیب بین رمی جمره عقبه و قربانی و بین آن و حلق یا تقصیر را رعایت کند و اگر بدون انجام عمل قبل، عمل بعدی را انجام دهد، عمل بعدی باطل است؛ بلی چنانچه از روی فراموشی یا ندانستن مسأله خلاف ترتیب عمل نماید، عمل انجام شده صحیح است.
مسأله (517): «نوع قربانی»
قربانی باید شتر یا گاو یا گوسفند باشد و بر هر حاجی حداقل یک قربانی واجب است و بیشتر از آن مستحب می باشد؛ و اگر چند نفر به طور مشترک یک حیوان قربانی کنند کفایت نمی کند.
بهترین قربانی شتر و پس از آن گاو و پس از آن گوسفند است و غیر اینها مانند مرغ کفایت نمی کند.
مسأله (518): «نیت قربانی»
قربانی عبادت است و باید با نیت خالص برای خداوند متعال انجام گیرد.
مسأله (519): «شرایط قربانی»
قربانی باید دارای شرایط زیر باشد:
1 - به سن معتبر رسیده باشد.
2 - سالم بوده و مریض نباشد.
3 - معیوب و ناقص العضو نباشد.
4 - لاغر نباشد.
5 - اخته نباشد.
مسأله (520): «شرط اول؛ سن قربانی»
حداقل سن قربانی عبارت است از:
حداقل سن گوسفند میش: شش ماه تمام
حداقل سن گوسفند بز: یک سال تمام
حداقل سن گاو: یک سال تمام
حداقل سن شتر: پنج سال تمام
مسأله (521): «تحقیق از سن قربانی»
تحقیق از سن قربانی لازم است و اگر شک کند که قربانی دارای سن لازم است یا خیر، نمی تواند به آن اکتفا کند؛ بلکه اگر به خیال این که سن قربانی کم نیست، ذبح کند و بعد از ذبح متوجه شود که سنّ حیوان کم بوده، کفایت نمی کند.
مسأله (522): «شرط دوم؛ سالم باشد»
حیوان قربانی باید از بیماری ای که گوشتش را فاسد می کند، سالم باشد.
مسأله (523): «تحقیق از سلامت قربانی»
اگر شک دارد که گوشت حیوان فاسد شده یا نه، اعتنا به شکش نکند و تحقیق لازم نیست؛ هر چند اگر بعد از ذبح فهمید که گوشت حیوان فاسد بوده، کفایت نمی کند.
مسأله (524): «شرط سوم؛ معیوب و ناقص العضو نباشد»
حیوانی که برای قربانی انتخاب می شود باید معیوب نبوده و هیچ یک از اعضایش ناقص نباشد.
مسأله (525): «نقص گوش»
حیوانی که گوش آن از بیخ بریده شده، کافی نیست، ولی اگر گوش آن را شکاف داده اند یا بخشی از آن را بریده اند، اشکال ندارد.
مسأله (526): «نقص شاخ»
قربانی کردن حیوانی که شاخ اصلیش - که معمولاً سفید است - شکسته، کافی نیست؛ ولی شکسته بودن پوسته و غلاف شاخ که رنگ تیره دارد و همچنین ذبح حیوانی که مادرزاد شاخ ندارد، اشکال ندارد.
مسأله (527): «نقص چشم»
حیوانی که کور یا به طور آشکار لوچ باشد، کافی نیست.
مسأله (528): «نقص دست و پا»
حیوانی که دست یا پای آن شکسته یا به طور آشکار لنگ باشد، کافی نیست.
مسأله (529): «نقص دم»
قربانی کردن حیوانی که دم او کنده شده، کافی نیست و اگر در اصل خلقت دم نداشته باشد، چنانچه عرفاً ناقص محسوب نشود، کفایت می کند.
مسأله (530): «تحقیق از ناقص نبودن قربانی»
اگر شک کند که قربانی ناقص است یا خیر، اعتنا به شکش نکند و تحقیق لازم نیست؛ بلی چنانچه احتمال بدهد که حیوان نقص مادرزادی دارد، چنانچه این احتمال به حدی باشد که قابل توجه متعارف مردم است، باید تحقیق کند.
مسأله (531): «اطلاع از نقص بعد از ذبح»
اگر هنگام ذبح فکر می کرد که حیوان سالم است، ولی بعد از ذبح متوجه شد که قربانی ناقص العضو بوده، کفایت نمی کند.
مسأله (532): «شرط چهارم؛ لاغر نباشد»
قربانی کردن حیوانی که در نظر متعارف مردم لاغر شمرده می شود، کفایت نمی کند و اگر روی قلوه های قربانی قدری چربی باشد، کافی است.
مسأله (533): «اطلاع از لاغری بعد از ذبح»
اگر به خیال چاق بودن حیوانی را ذبح کرد، بعد فهمید لاغر بوده، کفایت می کند.
مسأله (534): «شرط پنجم؛ اخته نباشد»
یعنی بیضه های قربانی را نکشیده باشند، ولی اگر یکی از بیضه ها باقی باشد، کافی است.
مسأله (535): «اگر غیر اخته پیدا نشود»
اگر غیر از حیوان اخته پیدا نشود، می تواند آن را قربانی کند.
مسأله (536): «حیوان بیضه کوبیده یا رگ مالیده یا تابیده»
بنا بر احتیاط مستحب حیوانی که بیضه هایش را کوبیده یا رگهای آن را مالیده یا تابیده باشند، قربانی نکند.
مسأله (537): «تحقیق از اخته نبودن قربانی»
اگر شک کند حیوانی را اخته کرده اند یا خیر، اعتنا به شکش نکند و تحقیق لازم نیست.
مسأله (538): «اطلاع از اخته بودن بعد از ذبح»
هرگاه به خیال اخته نبودن حیوانی را ذبح کند و پس از ذبح متوجه شود که حیوان اخته است، کفایت نمی کند مگر غیر حیوان اخته پیدا نشود.
مسأله (539): «قربانی با پول خمس نداده»
تهیه قربانی با پولی که خمس بر آن واجب شده، قبل از پرداخت خمس آن حرام است و احتیاط مؤکَّد مستحب در آن است که به آن اکتفا نکند.
مسأله (540): «زمان قربانی»
زمان قربانی حج، روز دهم و یازدهم و دوازدهم ذی حجّه است، ولی بنا بر احتیاط مستحب قربانی را از روز عید به تأخیر نیندازد.
مسأله (541): «قربانی در شب»
قربانی کردن در شب کفایت نمی کند.
مسأله (542): «مکان قربانی»
مکان اصلی قربانی حج تمتُّع، سرزمین «منا» است.
مسأله (543): «ذبح در مسلخ های کنونی»
در شرایط کنونی قربانی کردن در مسلخ هایی که در خارج منا و نزدیک آن احداث شده است، اشکال ندارد و تأخیر آن برای این که در منا ذبح کنند - اگر چه برای حاجی مشقت نداشته باشد - لازم نیست.
مسأله (544): «قربانی در وطن»
انجام قربانی حج تمتُّع در غیر از منا و مکّه و حوالی آن کفایت نمی کند؛ بنابراین انجام قربانی حج تمتُّع در وطن کافی نیست، هر چند در روز عید قربان باشد و به طور کامل به مصرف تعیین شده برسد.
مسأله (545): «فرستادن دیگری برای قربانی»
حاجی می تواند شخص دیگری را برای قربانی بفرستد و چون همه کسانی که از طرف حجّاج برای قربانی کردن به قربانگاه می روند، نمی توانند برای خودشان ذبح کنند و مجبور می شوند به دیگری وکالت بدهند، لذا حجّاج محترم باید به نماینده شان وکالت مطلق بدهند که او حق داشته باشد خودش ذبح کند یا آن را به دیگری بسپارد.
مسأله (546): «تعیین قربانی»
قربانی ای که ذبح می شود باید معین باشد که مال کدام یک از حجّاج است؛ بنابراین اگر مثلاً سه قربانی را از طرف سه حاجی بدون تعیین قربانی ها ذبح کنند کفایت نمی کند. در تعیین گوسفند لازم نیست نماینده حجّاج اسم آنها را ببرد، بلکه تعیین اجمالی کافی است؛ بنابراین کسی که به نمایندگی گروهی از حجّاج به قربانگاه می رود چنانچه اسامی آنها را در لیستی بنویسد و در نیت خود هر گوسفند را برای یکی از آنها به ترتیب شماره لیست تعیین نماید - مثلاً در نیّت مشخص کند که گوسفند اول برای حاجی شماره یک - کافی است، هر چند اسم آنها را نخواند یا اصلاً توجهی به اسم آنها نداشته باشد.
مسأله (547): «نیت ذابح»
ذابحی که برای حاجی ذبح می کند، لازم نیست هنگام ذبح اسم حاجی را ببرد؛ بلکه لازم نیست قصد نیابت یا قصد حج تمتُّع کند و همین مقدار که گوسفندی را که برای حاجی معین شده با رعایت شرایط ذبح، ذبح کند، کافی است.
مسأله (548): «قربانی کردن ذابح بدون گفتن حاجی»
اگر شخصی بدون گفتن حاجی از طرف او قربانی کند، کافی نیست؛ اگر چه حاجی به کار او راضی باشد.
مسأله (549): «دین و مذهب ذابح»
کسی که قربانی را ذبح می کند، باید مسلمان باشد و اگر شیعه نباشد، مانعی ندارد.
مسأله (550): «شک در قربانی کردن نماینده»
هر گاه کسی را برای قربانی بفرستد، تا ثابت نشده که وی عمل را انجام داده نمی تواند حلق یا تقصیر کند و گمان کفایت نمی کند.
مسأله (551): «شک در صحت عمل ذابح»
اگر شک کند که کسی که از طرف او قربانی کرده، شرایط قربانی و شرایط ذبح را رعایت کرده یا خیر، به شک خود اعتنا نمی کند.
مسأله (552): «شک در صحت ذبح خود»
اگر حاجی خودش قربانی کند و بعد از قربانی کردن شک کند که شرایط معتبر در قربانی یا شرایط ذبح را رعایت کرده است یا خیر، چنانچه احتمال بدهد که هنگام قربانی کردن به رعایت شرایط شرعی آن توجه داشته است، به شک خود اعتنا نمی کند.
مسأله (553): «ذبح با کارد استیل»
ذبح با کارد استیل، بلکه با هر وسیله ای که در برندگی از چاقوی آهنی کمتر نباشد، صحیح است.
مسأله (554): «جدا کردن سر قربانی»
بنا بر احتیاط مؤکّد استحبابی قبل از آن که قربانی به طور کامل جان بدهد، عمداً سر حیوان را از بدنش جدا نکنند یا مغز حرام را که در تیره پشت است و از مهره های گردن تا دم حیوان امتداد دارد نبرد.
مسأله (555): «سهم فقیر از قربانی»
پس از قربانی کردن واجب است لااقل یک سوم آن را به فقیری که در حرم حضور دارد - هر چند زائر حرم باشد - صدقه بدهند و برای این کار کافیست سهم فقیر را به وکیل او تحویل دهند.
مسأله (556): «هدیه دادن و خوردن از قربانی»
بنا بر احتیاط مستحب یک سوم قربانی را به یکی از مؤمنین هدیه دهد و خود حاجی نیز مقداری از یک سوم باقی مانده بخورد.
مسأله (557): «چگونه سهم فقیر را به او برسانیم؟»
برای صدقه دادن سهم فقیر، حاجی یا نماینده او می تواند از فقیری که در حرم حضور دارد - خواه اهل حرم باشد یا زائر حرم - وکالت بگیرد که پس از قربانی کردن یک سوم قربانی را از طرف او قبول نماید و سهم او را در قربانگاه رها کند یا پس از قبول، سهم فقیر را به مبلغ معینی از او بخرد و مال خود را رها نماید.
مسأله (558): «روزه گرفتن به جای قربانی»
بر کسی که نمی تواند قربانی کند - یعنی نه حیوانی برای قربانی دارد و نه پول آن را - واجب است به جای قربانی ده روز روزه بگیرد و برای این کار باید احرام حج ببندد و قبل از رفتن به عرفات سه روز متوالی روزه بگیرد و هفت روز دیگر را بعد از بازگشتن به وطن روزه می گیرد. این روزه احکام و فروع بسیاری دارد که در مناسک حج آمده است.
مسأله (559): «وام گرفتن برای قربانی»
کسی که نمی تواند قربانی کند و باید روزه بگیرد، لازم نیست برای آن که بتواند قربانی کند، هزینه قربانی را تحصیل یا قرض کند، هر چند این کار برای او موجب مشقت نشود؛ ولی اگر پول قربانی را به دست آورد وظیفه او تغییر می کند و باید قربانی نماید، مگر آن که در بازپرداخت بدهی خود به مشقت شدید بیفتد.
مسأله (560): «فروش اموال برای قربانی»
اگر حاجی پول قربانی را به طور نقدی ندارد، ولی اموالی دارد که می تواند - بدون مشقت شدید - با تبدیل آن پول قربانی را تهیه کند، قربانی بر او واجب است.
مسأله (561): «اگر قربانی پیدا نشود»
اگر توانایی مالی دارد، ولی حیوان برای قربانی پیدا نکند و نتواند تا فراهم شدن قربانی در مکّه بماند، باید پول آن را نزد شخصی بگذارد که در باقیمانده ماه ذیحجه از طرف او قربانی کند.