6 - حلق یا تقصیر؛ «ششمین عمل حج تمتّع»

مسأله (562): «سومین وظیفه روز عید»
پس از قربانی، حاجی باید «حلق» کند (یعنی تمام سرش را بتراشد) یا «تقصیر» نماید (یعنی مقداری از موی سر یا صورت یا مقداری از ناخن دست یا پای خود را کوتاه کند) و کندن مو کفایت نمی کند.
مسأله (563): «اولین مرحله حلال شدن»
پس از قربانی، تراشیدن سر یا تقصیر که از جمله مناسک حج است، برای محرم حلال می شود.
مسأله (564): «دومین مرحله حلال شدن»
با حلق یا تقصیر، کارهایی که به خاطر احرام حرام شده بود، حلال می شود، به استثنای بوی خوش و هر نوع بهره گیری جنسی از همسر، بنابراین بعد از حلق یا تقصیر، حاجی می تواند لباسهای معمولی خود را بپوشد و سایر امور مربوط به بانوان - مانند خواستگاری رفتن و عقد کردن آنها - نیز حلال می گردد.
مسأله (565): «مرحله سوم و چهارم حلال شدن»
بعد از سعی صفا و مروه، بوی خوش و بعد از طواف نساء و نماز آن هر نوع بهره گیری جنسی زن و شوهر از یکدیگر حلال می گردد و بعد از این عمل حاجی به طور کامل از احرام حج بیرون می آید.
مسأله (566): «مردان در حجةالاسلام خود باید سر بتراشند»
مردی که «حجةالاسلام» خود را به جا می آورد، باید تمام سرش را بتراشد، هر چند سفر اول او نباشد.
مسأله (567): «مشقت یا ضرر در حلق»
مردی که حجةالاسلام خود را به جا می آورد چنانچه حلق برای او ضرر اساسی داشته باشد، باید تقصیر کند و اگر حلق برای او مشقت شدید داشته باشد، می تواند به جای حلق تقصیر کند.
مسأله (568): «مخیر بودن بین حلق و تقصیر»
مردی که حج نیابتی به جا می آورد یا حج خودش است، ولی حجةالاسلام نیست، بین تراشیدن سر و تقصیر مخیر است و تراشیدن قسمتی از سر نه کفایت از حلق می کند و نه تقصیر.
مسأله (569): «وظیفه بانوان»
بانوان باید تقصیر کنند و تراشیدن سر برای آنها جایز نیست.
مسأله (570): «انتخاب کوتاه کردن مو در تقصیر»
کسی که می خواهد تقصیر کند، بنا بر احتیاط مؤکَّد مستحب کوتاه کردن مو را انتخاب کند، هر چند می تواند با ناخن گرفتن از احرام بیرون بیاید.
مسأله (571): «خون آمدن سر هنگام حلق»
کسی که سر می تراشد، اگر سرش خون بیاید، اشکال ندارد، هر چند از اول بداند که سرش خونی می شود و جایز نیست برای جلوگیری از خون آمدن، اول موی سرش را کوتاه کند و بعد سرش را بتراشد.
مسأله (572): «نیت حلق و تقصیر»
حلق و تقصیر عبادت است و باید با نیت خالص برای خداوند متعال انجام گیرد.
مسأله (573): «مکان حلق و تقصیر»
مویی که برای حلق یا تقصیر کنده می شود باید در منا ریخته شود؛ بلکه در صورت امکان - بنا بر احتیاط - عمل حلق یا تقصیر نیز باید در سرزمین منا انجام پذیرد.
مسأله (574): «حلق و تقصیر در قربانگاه»
حلق و تقصیر در قربانگاه های کنونی که خارج از منا قرار دارند، بنا بر احتیاط برای کسی که می تواند در منا حلق یا تقصیر کند، کفایت نمی کند.
مسأله (575): «زمان حلق و تقصیر»
زمان حلق و تقصیر، از صبح روز عید قربان شروع شده و تا آخر ماه ذی حجّه ادامه دارد، به طوری که بعد از تقصیر فرصتی برای انجام اعمال مکّه در ذیحجه داشته باشد، ولی تا قربانی نکرده نباید حلق یا تقصیر کند.
مسأله (576): «مقدم داشتن حلق و تقصیر»
حاجی تا در روز عید قربانی نکرده نباید حلق یا تقصیر کند مگر در سه مورد:
1 - کسی که می ترسد اگر بخواهد صبر کند که ذبح انجام شود و سپس حلق یا تقصیر کند، مشکلی مانند مراجعت کاروان یا حائض شدن برایش پیش آید که نتواند شخصاً اعمال مکه را به جا آورد.
2 - کسی که می ترسد تأخیر اعمال مکه باعث بروز مشکلی که شرعاً برایش خطر جانی داشته باشد.
3 - کسی که تأخیر اعمال مکه مشقت شدید بیش از متعارفی را برای او ایجاد می کند.
این سه گروه می توانند شبانه از مشعر روانه منا شوند و جمره عقبه را رمی کنند و به کسی برای قربانی وکالت بدهند و در شب عید با حلق یا تقصیر از احرام بیرون آیند؛ هر چند قربانی آنها انجام نشده باشد.
مسأله (577): «حلق و تقصیر در شب»
حلق و تقصیر در شب مانعی ندارد.
مسأله (578): «تراشیدن سر با ماشین»
تراشیدن سر با هر وسیله ای که باشد کفایت می کند و لازم نیست حتماً با تیغ سر تراشی باشد بلکه اگر با ماشینی که مانند تیغ موها را از بیخ می زند، سر را بتراشد، کافی است.
مسأله (579): «حلق و تقصیر توسط دیگری»
حاجی می تواند از کسی - هر چند شیعه نباشد - بخواهد که سرش را بتراشد یا مو یا ناخنش را کوتاه کند و در هر حال باید خود حاجی نیت کند.
مسأله (580): «حلق و تقصیر محرم از دیگری»
محرمی که خودش حلق یا تقصیر نکرده، می تواند برای تقصیر ناخن دیگری را بگیرد ولی نباید موی او را کوتاه کند یا بتراشد هر چند اگر چنین کرد حلق و تقصیرش صحیح است.
مسأله (581): «ماشین کردن سر قبل از حلق»
کسی که وظیفه او تراشیدن سر است، نمی تواند اول سرش را ماشین کند و سپس آن را بتراشد.
مسأله (582): «ترتیب بین قربانی و حلق»
رعایت ترتیب بین قربانی و حلق یا تقصیر لازم است و اگر حاجی برای قربانی به کسی وکالت داده تا برایش قربانی نکرده اند، نمی تواند حلق یا تقصیر کند؛ بنابراین کسانی که خود به قربانگاه نمی روند باید صبر کنند تا خبر قربانی به آنها برسد و پس از این که ثابت شد قربانی انجام شده حلق یا تقصیر کنند.
مسأله (583): «کسی که قربانی نکرده»
اگر حاجی به هر دلیل موفق به قربانی نشد، نمی تواند حلق یا تقصیر کند و از احرام خارج شود، بلکه باید ترتیب بین آنها را رعایت نماید مگر در سه موردی که در مسائل پیشین گذشت.
مسأله (584): «حلق به خیال انجام قربانی»
اگر به اعتقاد این که نماینده اش قربانی کرده، حلق یا تقصیر کند، از احرام خارج می شود؛ ولی تا وقت قربانی نگذشته باید قربانی کند و تا قربانی نکرده نمی تواند اعمال مکّه را به جا آورد.
مسأله (585): «فراموشی حلق و تقصیر»
اگر حلق یا تقصیر نکرد و از منا بیرون رفت، دو صورت پیدا می کند:
1 - از روی عمد حلق و تصیر را ترک کرده، در این صورت بنا بر احتیاط باید به منا بازگردد و در آنجا حلق یا تقصیر کند.
2 - حلق یا تقصیر را فراموش کرده یا به جهت اشتباه فهمیدن مسأله آن را ترک کرده، در این صورت می تواند در جایی که هست حلق یا تقصیر کند؛ هر چند احتیاط مؤکَّد مستحب در این است که اگر می تواند برگردد و حلق یا تقصیر را در منا انجام دهد و در هر حال اگر بیرون منا حلق یا تقصیر نمود، واجب است موی خود را به منا بفرستد.