مسأله 440- وقوف در مشعر الحرام سومين واجب حج تمتع است.
مشعر الحرام اسمى است بر درهاى وسيع به نام (مزدلفه) كه از شهر قديمى مكه حدود ده كيلومتر فاصله دارد، و داخل حرم است.
واجب است بعد از كوچ از عرفات در آن توقف كند. مراد از وقوف (بودن) در مشعر الحرام است، و فرق ندارد خواب باشد يا بيدار.
محل وقوف در مشعر الحرام طولا از مأزمين است تا وادى محسّر، و خود اين دو نقطه جزء محل وقوف نيست. البته در هنگام ازدحام يا تنگى وقت وقوف در مأزمين اشكال ندارد.
مسأله 441- براى وقوف در مشعر الحرام نيت كامل و واضح با قصد قربت معتبر است، مثلا اگر نيت كند: توقف مىكنم در مشعر الحرام از طلوع فجر تا طلوع آفتاب براى حج تمتع از حجة الاسلام قربة الى اللّه.
كفايت مىكند، و اگر نايب باشد، بايد اسم او را بياورد، و اگر حج مستحبى باشد آوردن (حجة الاسلام) لازم نيست.
مسأله 442- مشهور است ميان علماء كه پيش از بر آمدن آفتاب بيرون شدن از مشعر الحرام جايز نيست. ولى خارج شدن از مشعر الحرام قبل از طلوع آفتاب، به اندازهاى كه تا از وادى محسّر بگذرد آفتاب طلوع نمايد، اشكال ندارد.
مسأله 443- كسى كه از عرفات به جانب مشعر الحرام كوچ كرده، واجب نيست كه شب دهم ذى الحجّه در مشعر بماند. آن چه واجب است، حضور او در مشعر الحرام بين طلوع فجر تا برآمدن آفتاب است.
مسأله 444- وقوف در مشعر الحرام از طلوع فجر روز دهم ذى الحجة تا طلوع آفتاب همان روز واجب است. اين وقوف را وقوف اختيارى مىگويند. اگر قسمتى از اين مدت را توقف كند حج او صحيح است و اشكال ندارد. و اگر مدت كمى از شب دهم ذى الحجة را در مشعر بماند، و وقوف ما بين الطلوعين را عمدا و با دانستن مسأله ترك كند، گناه كرده است و بايد يك شتر نر كفاره دهد، و بنابر اقرب حج او صحيح است. و اگر حكم را نمىداند، بايد يك گوسفند كفاره دهد، و اگر مدت كوتاهى بعد از طلوع فجر در مشعر بماند و عمدا پيش از طلوع آفتاب خارج شود، چنانچه حكم را نداند، اشكال ندارد، هر چند كه اگر جهل به خاطر كوتاهى بوده گناه كرده است. و اگر حكم را مىداند، بايد يك گوسفند كفاره دهد.
مسأله 445- وقوف بين الطلوعين در مشعر الحرام واجب است، اما زنها، بچهها، افرادى كه از دشمن ترس دارند، افرادى ضعيف مانند:
پيرمردان و بيماران از اين حكم مستثنى هستند، و آنها پس از اين كه مدت كوتاهى از شب دهم ذى الحجة را در مشعر الحرام توقف كردند مىتوانند پيش از طلوع فجر به سوى منى حركت كرده و جمره عقبه را همان شب رمى كنند.
مسأله 446- كسى كه به خاطر فراموشى يا فراهم نشدن وسيله نقليه و يا عذرهاى ديگر نتواند وقوف اختيارى بين الطلوعين را در مشعر الحرام درك كند، بايد وقوف اضطرارى را انجام دهد؛ يعنى مدتى از زمان طلوع آفتاب تا ظهر روز دهم را در مشعر الحرام توقف نمايد.
درك دو وقوف
مسأله 447- چنانچه پيشتر بيان شد، هر كدام از وقوف در عرفات و مشعر دو وقت دارد:
يكى وقت اختيارى و ديگرى وقت اضطرارى.
وقت اختيارى وقوف در عرفات از زوال روز نهم ماه ذى الحجّه تا غروب همان روز است. و وقت اضطرارى آن شب دهم ذى الحجة تا طلوع فجر است. زمان اختيارى وقوف در مشعر الحرام از طلوع فجر روز دهم ذى الحجة تا طلوع آفتاب است، و وقت اضطرارى آن از طلوع آفتاب تا زوال همان روز است.
مسأله 448- درك نكردن وقوف اختيارى در عرفات و مشعر الحرام چند صورت دارد كه به ترتيب زير بيان مىشود:
1- در عرفات و مشعر فقط وقوف اضطرارى را درك كند، و از دست دادن وقوف اختيارى به خاطر سهل انگارى و اهمال نباشد، در اين صورت حج او صحيح است و گناه نكرده است، و اگر از دست دادن وقوف اختيارى به خاطر تسامح و اهمال باشد، حج او باطل و گناه كرده است، و درك وقوف اضطرارى كفايت نمىكند. بلكه بايد در سال آينده حج را اعاده كند.
2- وقوف اضطرارى عرفات و مشعر را نيز درك نكند. در اين صورت حج باطل است، و با عدول از نيت، عمره مفرده انجام دهد.
يعنى با همان احرام طواف عمره مفرده به جاى آورد، نماز بخواند، سعى انجام دهد و حلق يا تقصير نمايد و دوباره به مسجد الحرام برگردد و طواف النساء و نماز طواف را انجام دهد. و عمره او با خارج شدن از احرام كامل مىشود، و چيزهايى كه با احرام حرام شده بود حلال مىشود. البته عمره مفرده به جاى حج كفايت نمىكند، و در صورتى كه استطاعت او باقى باشد، يا دوباره مستطيع شود و يا حج در ذمهاش باشد، بايد سال آينده حج را انجام دهد.
3- وقت اختيارى عرفات و اضطرارى مشعر الحرام را درك كند، يا برعكس، در اين صورت حج او صحيح است و گناه هم نكرده است.
4- اگر فقط وقوف اختيارى مشعر الحرام را درك كند، و وقوف در عرفات را اصلا درك نكند. ظاهرا حج او صحيح است، و اگر برعكس شود، يعنى وقوف اختيارى عرفات را درك كند و به دلايلى وقوف در مشعر الحرام را اصلا درك نكند، بعيد نيست كه حج او صحيح باشد.
هر چند احوط آن است كه آن حج را كامل كند بعد از آن عمره مفرده انجام دهد، و سال آينده دوباره به حج بيايد.
5- وقوف اختيارى در عرفات را درك كند ولى در مشعر الحرام توقف ننمايد، و از عرفات به منى برود، چنانچه جاهل به حكم باشد، در اين صورت اگر در منى حكم را فهميد و مىتواند برگردد و وقوف- حتى اضطرارى- را درك كند، بايد برگردد. و اگر در منى حكم را نفهميد، يا فهميد ولى نمىتواند برگردد و وقوف را درك كند، حج درست است و بايد يك گوسفند كفاره دهد، و اگر حكم را مىدانسته و در عرفات توقف نكرده است، ظاهرا حج او درست است، و بايد يك شتر نر كفاره دهد.
6- اگر فقط وقوف اضطرارى در مشعر الحرام را درك كند و وقوف در عرفات را نه اختيارى و نه اضطرارى درك نكند، يا تنها وقوف اضطرارى در عرفات را درك كرده و وقوف در مشعر نه اختيارى و نه اضطرارى را درك نكند، در هر دو صورت ظاهرا حج او صحيح نيست، و حج به عمره مفرده تبديل مىشود كه با همان احرام عمره مفرده انجام دهد و از احرام خارج شود، و سال آينده دوباره حج را به جاى آورد.