مرجع: آیت الله خویی (ره)
موضوع: مستحبات مکه و طواف وداع

مستحبات دخول مکهء معظمه

برای دخول مکهء معظمه نیز مستحب است مکلف غسل بنماید وهنگامی که وارد مکّه می شود با حالت تواضع وارد شود. وکسی که از راه مدینه برود، از بالای مکه داخل شده ووقت بیرون آمدن از پایین آن بیرون آید.


آداب مسجد الحرام

مستحب است مکلف برای دخول مسجد الحرام غسل بنماید. وهمچنین مستحب است با پای برهنه وبا حالت سکینه ووقار وارد شود، وهنگام ورود از در «بنی شیبه» وارد شود. وگفته اند که باب بنی شیبه در حال کنونی مقابل «باب السلام» است، بنابراین نیکو این است که شخص از باب السلام وارد شده ومستقیماً بیاید تا از اسطوانات بگذرد. ومستحب است بر در مسجد الحرام ایستاده وبگوید: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَهءُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ، بِسْمِ اللَّهِ وَبِاللَّهِ وَ مِنَ اللَّهِ وَ ما شآءَ اللَّهُ، السَّلامُ عَلی انبیاء اللَّهِ وَ رُسُلُهِ وَ اَلسَّلامُ عَلی رَسُولِ اللَّهِ وَ اَلسَّلامُ عَلی اِبْراهیمَ خلیلِ اللَّهِ، اَلْحَمْدُ للَّهِ ِ رَبِّ الْعالَمینَ».

پس داخل مسجدالحرام شود ورو به کعبه دست ها را بلند نموده وبگوید: «اَللَّهُمَّ إنِّی أسْألُکَ فِی مَقامِی هذا، وَ فِی أوَّلِ مَناسِکِی، أنْ تَقْبَلَ تَوْبَتِی، وَ أنْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِیئَتِی، وَ أنْ تَضَعَ عَنِّی وِزْرِی، الْحَمْدُلِلّهِ الَّذِی بَلَّغَنِی بَیْتَهُ الْحَرامَ، اَلَّلهُمَّ إنِّی أشْهَدُ أنَّ هذا بَیْتُکَ الْحَرامُ، الَّذِی جَعَلْتَهُ مَثابَهءً لِلنَّاسِ، وَ أمْناً مُبارَکاً، وَ هُدیً لِلْعالَمِینَ، اَلَّلهُمَّ إنِّی عَبْدُکَ، وَالْبَلَدَ بَلَدُکَ، وَالْبَیْتَ بَیْتُکَ، جِئتُ أطْلُبُ رَحْمَتَکَ، وَ أؤُمُّ طاعَتَکَ، مُطِیعاً لاِمْرِکَ، راضِیاً بِقَدَرِکَ، أسْألُکَ مَسْألَهءَ الْفَقِیرِ إلَیْکَ، الْخائِفِ لِعُقُوبَتِکَ، اَلَّلهُمَّ افْتَحْ لِی أبْوابَ رَحْمَتِکَ، واسْتَعْمِلْنِی بِطاعَتِکَ وَ مَرْضاتِکَ»

و در روایت دیگر وارد است که نزد در مسجد بگوید: «بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَ مِنَ اللهِ وَ إلَی اللهِ وَ ماشاءَاللهُ، وَ عَلی مِلَّهءِ رَسُولِ اللهِ، صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ خَیْرُ الاْسْماءِ لِلّهِ، وَ الْحَمْدُللهِ ِ، وَ السَّلامُ عَلی رَسُولِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلی مُحَمَّدِبْنِ عَبْدِاللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَهءُاللهِ وَ بَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلی أنْبِیاءِاللهِ وَ رُسُلِهِ، اَلسَّلامُ عَلی خَلِیلِ اللهِ الرَّحْمنِ، اَلسَّلامُ عَلی الْمُرْسَلِینَ وَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِ الْعالَمِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلی عِبادِاللهِ الصَّالِحِینَ، اَللَّهُمَ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّد، وَ آلِ مُحَمَّد وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد، کَما صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلی إبْراهِیمَ وَ آلِ إبْراهیمَ، إنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ، ألَّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد  عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ، وعَلی إبْراهِیمَ خَلِیلِکَ، وَ عَلی أنْبِیائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ سَلِّمْ عَلَیْهِمْ، وَ سَلامٌ عَلیَ الْمُرْسَلِینَ، وَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، اَلَّلهُمَّ افْتَحْ لِی أبْوابَ رَحْمَتِکَ، وَاسْتَعْمِلْنِی فِی طاعَتِکَ وَ مَرْضاتِکَ، وَاحْفَظْنِی بِحِفْظِ الاْیمانِ أبَداً ما أبْقَیْتَنِی، جَلَّ ثَناءُ وَجْهِکَ، اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذِی جَعَلَنِی مِنْ وَفْدِهِ وَزُوّارِهِ، وَجَعَلَنِی مِمَّنْ یَعْمُرُ مسَاجِدَهُ، وَ جَعَلَنِی مِمَّن یُناجِیهِ، اَلَّلهُمَّ إِنِّی عَبْدُکَ وَ زائِرُکَ فِی بَیْتِکَ، وَ عَلی کُلِّ مَأتِیٍّ حَقٌّ لِمَنْ أتاهُ وَزارَهُ، وَ أنْتَ خَیْرُ مَأتِیٍّ وَأکْرَمُ مَزُور، فأسْألُکَ یا اللهُ یا رَحْمنُ، بِأنَّکَ أنْتَ اللهُ لاإلهَ إلاّ أَنتَ، وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ وبِأنَّکَ واحِدٌ اَحَدٌ صَمَدٌ، لَمْ تَلِدْ وَلَمْ تُولَدْ وَلَمْ یَکُنْ لَهُ لَکَ (خ ل) کُفُواً أحَدٌ، وَ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ، صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ عَلی أهْلِ بَیْتِهِ، یا جَوادُ یِا کَرِیمُ، یا ماجِدُ یا جَبَّارُ یا کَرِیمُ، أسْألُکَ أنْ تَجْعَلَ تُحْفَتَکَ إیّایَ بِزِیارَتِی إیَّاکَ، أوَّلَ شَیْ ءٍ   تُعطینی فَکاکَ رَقَبَتی مِنَ النَّار.»  پس سه مرتبه می گوید:  «اَلَّلهُمَّ فَکُّ رَقَبَتی مِنَ النَّار»

پس می گوید: «وَأوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطَیِّبِ، وَ ادْرَأ عَنِّی شَرَّ شَیاطِینِ الاِْنْسِ وَ الْجِنِّ، وَ شَرَّ فَسَقَهءِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ»

و مستحب است وقتی که محاذی حجر الاسود شد بگوید: «أشْهَدُ أنْ لاإلهَ إلاَاللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لهُ، وَ أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، آمَنْتُ بِاللهِ، وَ کَفَرْتُ بالطاغُوتِ وَاللاَّتِ وَالْعُزّی، وَ بِعِبادَهءِ الشَیْطانِ، وَ بِعِبادَهءِ کُلِّ نِدٍّ یُدْعی مِنْ دُونِ اللّهِ»

پس نزدیک حجر الاسود رفته وآن را استلام نماید وبگوید: «اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا، وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْلا أنْ هَدانَا اللّهُ، سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُلِلّهِ ولا إلهَ إلاَ اللّهُ وَاللهُ أکْبَرُ، أکْبَرُ مِنْ خَلْقِهِ، أکْبَرُ مِمّن أخْشی وَاَحْذَرُ، ولا إلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ ولَهُ الْحَمْدُ، یُحْیِی وَ یُمِیتُ، وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی، وَ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ء قَدِیرٌ»

و صلوات بر پیغمبر وآل او بفرستد، وسلام بر پیغمبران بدهد چنان چه وقت دخول مسجد سلام می داد. آن گاه می گوید: «إنِّی اُومِنُ بِوَعْدِکَ وَ اُوفی بِعَهدِکَ»

و در روایت معتبر وارد است که وقتی نزدیک حجر الاسود رسیدی دست های خود را بلند کن وحمد وثنای الهی را به جای آور وصلوات بر پیغمبر بفرست واز خداوند عالم بخواه که حج تو را قبول کند، پس از آن حجر را بوسیده واستلام نما، واگر بوسیدن ممکن نشد با دست استلام نما، واگر آن هم ممکن نشد اشاره به آن کن وبگو: «اَللَّهُمَّ أمانَتِی أدَّیْتُها، وَ مِیثْاقِی تَعاهَدْتُهُ، لِتَشْهَدَ لِی بِالْمُوافاهءِ، اَلَّلهُمَّ تَصْدِیقاً بِکِتابِکَ، وَ عَلی سُنَّهءِ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ اَشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاَّاللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ، وَ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، آمَنْتُ بِاللهِ، وَ کَفَرْتُ بِالْجِبْتِ وَالطاغُوتِ، وَباللاَّتِ وَالْعُزّی، وَ عِبادَهءِ الشَّیْطانِ، وَ عِبادَهءِ کُلِّ نِدٍّ یُدْعی مِنْ دُونِ اللهِ»

و اگر نتوانی همه را بخوانی، بعضی را بخوان وبگو: «اَللَّهُمَّ إلَیْکَ بَسَطْتُ یَدِی، وَ فِیما عِنْدَکَ عَظُمَتْ رَغْبَتِی، فَاقْبَلْ سُبْحَتِی، وَاغْفِرْلِی وَارْحَمْنِی، اَلَّلهُمَّ إنِّی أعُوذُ بِکَ مِنَ الْکُفْرِ وَالْفَقْرِ، وَ مَواقِفِ الْخِزْیِ فِی الدُّنْیا وَالاْخِرَهءِ»


مستحبات دیگر مکهء معظمه

آداب ومستحبات دیگر در مکهء معظمه از این قرار است.

1 - زیاد ذکر نمودن خدا وخواندن قرآن.

2 - ختم نمودن یک قرآن.

3 - خوردن از آب زمزم، وبعد از خوردن این دعا را بخواند: «اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ وَعِلْماً نافِعاً وَ رِزْقاً واسِعاً، وَشِفآءً مِنْ کُلِ دآءٍ وَ سُقْمٍ» و  نیز بگوید: «بسم الله، وَالْحَمدللهِ، والشُکرُللهِ»

4 - نظر نمودن به کعبه واکثار از آن.

5 - در هر شبانه روز ده مرتبه طواف نمودن: در اول شب سه طواف ودر آخر شب سه طواف وپس از دخول صبح دو طواف وبعد از ظهر دو طواف.

6 هنگام توقف در مکه به عدد أیام سال یعنی سیصد وشصت مرتبه طواف مکه نماید واگر این مقدار نشد پنجاه ودو مرتبه واگر آن هم میسور نشد هر مقداری که بتواند.

7 - شخص صَروره به خانهء کعبه داخل شود. ومستحب است قبل از دخول غسل بنماید ودر وقت داخل شدن بگوید: «اَللّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمناً فآمِنِّی مِنْ عَذابِ النَّار»

پس دو رکعت نماز گزارده در رکعت اول بعد از حمد، حم سجده ودر رکعت دوم بعد از حمد، پنجاه وپنج آیه از سایر جاهای قرآن بین ستون بر سنگ قرمز بخواند.

8 - دو رکعت نماز خواندن در هر یک از چهار زاویهء کعبه وبعد از نماز این دعا را بخواند. «اَللّهُمَّ مَنْ تَهَیَّأًأوْ تَعَبَّأَأ وَاَعَدَّأ وَاسْتَعدَّ، لِوِفادَهءٍ اِلی مَخْلُوقٍ رَجآءَ رِفْدِهِ وَجآئِزَتِهِ وَ نوافِلِه وَ فواضِلِه، فَاِلَیْکَ یاسَیِّدی تَهْیِئَتی وتَعْبِِئَتی وَإعْدادی  وَاسْتِعْدادی رَجآءَ رَفْْدکَ وَ نوافِلِکَ وَ جآئزَتِکَ، فَلا تُخَیِّبْ الیَومَ رَجائی یا مَنْ لا یَخیبُ عَلَیْهِ سائِلٌ وَلا یَنْقُصُهُ نآئِلٌ، فَاِنّی لَمْ آتِکَ الیَومَ بِعَمَلٍ ٍ صالِح ٍ قدَّمتُهُ وَ لا شفاعَهءِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ، وَ لِکِنّی اَتَیْتُکَ مُقِرّاً بِالظُّلْمِ وَ الْإِسآءَهءِ عَلی نَفْسی، فَإنَّهُ لاحُجَّهءَ لی وَ لا عُذْرَ، فَأسألُکَ یا مَنْ هُوَ کَذلِکَ أنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تُعطِیَنی مَسْألَتی وتُقیلَنی عَثْرَتی وَ تقِلبنی بِرَغْبَتی وَ لا تَرُدَّنی مَجبوهاً مَمنوعاً ولا خائباً، یا عَظیمُ یاعَظیمُ یا عظیم أرجُوکَ لِلْعَظیمِ، أسألُکَ یاعَظیمُ أن تَغْفِرَلی الذَّنبَ العَظیمَ، لا اِلهَ اِلاَّ أنتَ»

مستحب است هنگام خروج از کعبه سه مرتبه «الله اکبر» بگوید پس بگوید: «اَللّهُمَّ لاتَجْهِدْ بَلاءَنا، ربَّنا وَ لا تُشمِتْ بِنا أعْداءَنا، فإنَّکَ أنتَ الضَّارُّ النافعُ»

بعداً پایین آمده وپله ها را دست چپ قرار داده کعبه را استقبال نماید ونزد پله ها دو رکعت نماز بخواند.


طواف وداع

بدان که برای کسی که می خواهد از مکه بیرون رود مستحب است طواف وداع نماید، ودر هر شوطی حجر الاسود ورکن یمانی را در صورت امکان استلام نماید. وچون به مستجار رسد مستحباتی که قبلاً برای آن مکان ذکر شد به جا آورد وآنچه خواهد دعا نماید. بعداً حجرالاسود را استلام نموده وشکم خود را به خانهء کعبه بچسباند، یک دست را بر حجر ودست دیگر را به طرف در گذاشته وحمد وثنای الهی نماید وصلوات بر پیغمبر وآل او بفرستد واین دعا را بخواند: «اَللّهُمَّ صل عَلی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ اَمینِکَ وَ حَبیبِکَ وَ نَجِیِّبکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ، اَللّهُمَّ کَما َلَّغَ رِسالتکَ جاهَدَ فی سَیبلِکَ وصَدَعَ بِاَمْرِکَ وَ اُوذِیَ فِیکَ وفی جَنْبِکَ حَتّی اَتاهُ الیَقینُ، اَللّهُمَّ اَقْبَلَنی مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً لی بِاَفْضَلِ ما یَرْجِعَ بِهِ اَحَدٌ مِنْ وَفدِکَ مِنْ المَغْفِرِهءِ وَ الْبَرَکَهءِ وَ الرِّضْوانِ وَ الْعافِیَهءِ».

و مستحب است وقت بیرون آمدن، از باب حناطین که مقابل رکن شامی است بیرون رود واز خداوند متعال توفیق مراجعت را بطلبد. ووقت بیرون رفتن یک درهم خرما خریده وآن را به فقرا تصدیق نماید.


زیارت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم ) بعد از حج

بدان که از جملهء امور مستحبه که بسیار موکد است این است که شخص هنگام برگشتن از راه مدینهء طیبه برگردد تا آن که به زیارت حضرت رسول الله صلی  الله علیه وآله وسلم وحضرت صدیقهء طاهرهسلام الله علیها وأئمهء بقیع علیهم السلام مشرف گردد.


زیارت حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)

«اَلسَّلامُ عَلَیْ رَسُولَ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حَبیبَ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صِفْوَهءَ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَمینَ اللَّهِ، اَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ نَصَحْتَ لِأُمَّتِکَ، وَ جاهَدْتَ   فی   سَبیلِ اللَّهِ، وَ عَبَدْتَهُ حَتّی اَتیکَ الْیَقینُ، فَجَزاکَ اللَّهُ اَفْضَلَ ما جَزی نَبِیّاً عَنْ اُمَّتِهِ، اَللّهُمَّ صَلِ عَلی مَحَمِّدٍ وَ آلِ مُحَمِّدٍ، اَفْضَلَ ما صَلَّیْتَ عَلی اِبْراهِیمَ وَ آلِ اِبْراهیمَ، اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.»


زیارت حضرت صدیقه علیها السلام

که هر یک از ائمه به آن زیارت می شود: «یا مُمْتَحَنَهءُ، اِمْتَحَنَکِ اللهُ الَّذی خَلَقَکِ قَبْلَ اَنْ یَخْلُقَکِ، فَوَجَدَکِ لِمَا امْتَحَنَکِ صابِرَهءً، وَ زَعَمْنْا انَّا لَکِ اَولِیآءُ وَ مُصَدِّقُونَ، وَ صابِرونَ لِکُلِّ ما اَتانا بِهِ اَبُوکِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، وَ اَتانا بِهِ وَصِیُّهُ عَلَیْهِ السَّلامُ وَ فانَّا نَسْئَلُکَ أنْ کُنَّا صْدَّقِناکِ الّا الْحِقَتنا بِتَصْدیقِنا لَهُمابالبشری لِنُبَشِّرَ اَنْفُسَنا بِاَنَّا قَدْ طَهُرْنا بِوَلایَتِکَ».