در زمان پيامبر اكرم (ص) و خلفا، مسجدالنّبى محراب نداشت، امّا در دوران خلافت عمر بن عبدالعزيز محرابى در محلّ نماز رسول خدا (ص) ساختند، كه هم اينك به نام محراب النّبى (ص) معروف است؛ لذا این محراب در محلی ساخته شده که رسول خدا (ص) در آنجا نماز می گزارد و پیشانی خویش را به عنوان سجده در برابر خدا بر خاک آن می نهاد.
نکته قابل توجه در مورد محراب این است که نه تنها در زمان پیامبر(ص) بلکه تا چند دهه بعد نیز، چیزی به نام محراب وجود نداشت و مسلمانان تنها با نام محراب که در قرآن آمده و مربوط به حضرت مریم است، آشنا بودند. لذا زمانی که ولید دستور توسعه مسجد را داد و عمر بن عبدالعزیز آن را اجرا می کرد، در جایگاه نماز رسول خدا (ص) محرابی ساخته شد.
محراب نبوی در طول تاریخ
این محراب در طول زمان، دگرگونی هایی را تحمل کرده و بنای فعلی آن از دوره سلطان اشرف قایتبای که از سلاطین مملوکی مصر بوده، باقی مانده است. در دوره عثمانی تزییناتی با آیات قرآن در آن صورت گرفت.
افزون بر محراب اصلی، دو محراب دیگر در سمت قبله مسجد وجود دارد؛ یکی «محراب عثمانی» منسوب به سلاطین عثمانی که در دیوار جنوبی مسجد است و در حال حاضر امام جماعت در آنجا می ایستد، دوم «محراب سلیمانی» متعلق به سلطان سلیمان عثمانی یا محراب حنفی که در سمت مغرب محراب رسول خدا (ص) قرار دارد. این محراب پس از سال ۸۶۰ قمری ساخته شد.
به علاوه، در انتهای دیوار شمالی ضریح پیامبر (ص) محراب تهجّد قرار دارد که رسول خدا (ص) در برخی از شب ها، نماز شب را در آنجا اقامه می کردند. روزگاری محرابی هم در پشت «دکة الآغاوات» که امروزه به خطا «صُفّه» نامیده می شود و نام آن سکوی خواجه هاست وجود داشته است.